|
Türk Tarihinde Yer Alanlar Türk tarihinde yer alan olay ve portreler |
|
Seçenekler |
12.11.2015, 02:06 | #11 |
Çevrimdışı
|
Cevap: Mimar Sinan Gezi Yolu; "Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk"
MİMAR SİNAN GEZİ YOLU Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk ... Büyükçekmece'den Havsa'ya ... İSTANBUL BÜYÜKÇEKMECE İstanbul şehir merkezinde yer alan Mimar Sinan yapılarını sahip oldukları konsept çerçevesinde ayrı rotalar olarak değerlendirip gezebilmek mümkündür. Oysa ki İstanbul’dan Edirne’ye doğru Mimar Sinan eserlerinin izini sürmek isteyenler için, “Sinan’a Saygı Projesi” çerçevesinde Çekül Vakfı’nın önermeleri arasında da yer alan Büyükçekmece bu rotanın en doğru başlangıç noktasıdır. İstanbul’un önemli ve en bilindik ilçeleri arasında yer alan Büyükçekmece, Topkapı Sarayı’nı merkez aldığımızda İstanbul’a yaklaşık 35 km uzaklıkta yer almaktadır. Burası Mimar Sinan yapılarını birbirine yakın mesafelerde ve bir bütünlük içerisinde görebilmek için doğru adrestir. Öte yandan Büyükçekmece Osmanlı döneminde de Rumeli güzergahına yönelen sefer yollarının, av yollarının ve ticaret yollarının İstanbul’dan çıkış noktasıdır. Bu bölgenin o dönemde İstanbul merkezinin hayli dışında olduğu düşünüldüğünde, Rumeli yönüne gidecekler için ilk “menzil” merkezinin burası olması çok anlaşılır bir durumdur. İş bu sebepten; Kanuni Sultan Süleyman döneminde başlandığı kaynaklardan anlaşılan fakat bazı yapıların bitirilmesinin Sultan 2. Selim ( Sarı Selim ) dönemine nasip olduğu yapılar bütünlüğüne bu bölgede rastlıyoruz. Sefer yahut ticaret kervanlarının maddi manevi ihtiyaçlarına hitap edebilecek şekilde tasarlanan bu yapılar arasından günümüze gelebilenler buranın küçük bir külliye gibi tasarlandığı savını desteklemektedir. Günümüze çeşitli mimari kayıplar ve değişikliklerle ulaşabilmiş, günümüzde Büyükçekmece gölünün doğu ucunda bulunan “Kültür Park” olarak bilinen alan içerisinde ve çevresinde yer alan bu yapılar şunlardır :
SULTAN SÜLEYMAN KERVANSARAYI ( BÜYÜKÇEKMECE KERVANSARAYI - KURŞUNLU HAN ) Yukarıda bahsettiğimiz üzere, Büyükçekmece dönemin Osmanlı coğrafyasında İstanbul’un Rumeli’ye açılan kapısıydı. Osmanlı’nın İstanbul merkezinden Rumeli yönüne doğru uzanan sefer yolları, av yolları ve ticaret kervanlarının kullandığı ticaret yolları için burası bir “menzil” ( konak yeri ) görevi görüyordu. Kanuni Sultan Süleyman özellikle ticaret erbabının güvenle seyahat edebilmesi, konaklayıp maddi manevi ihtiyaçlarını giderebilmesi için belli aralıklarla menzil külliyeleri yapılmasına önem vermiştir. Bu sebeple Mimar Sinan’a bu bölgede ilgili ihtiyaçlara cevaz veren bir külliye yapılmasını emretmiştir. Bu yapılar topluluğundan günümüze ulaşabilenler arasında Sultan Süleyman Kervansaray’ı muhtemeldir ki yapımına ilk başlanan eserdir. Yapının sonradan değişikliğe uğrayan çatısı orjinalinde kurşunla kaplı olduğu için “Kurşunlu Han” diye de bilinmektedir. Günümüzde ise bulunduğu ilçe sebebiyle halk diline daha kolay geldiği için “Büyükçekmece Kervansarayı” diye dillendirilmektedir. Sultan Süleyman Kervansarayı, bu yapılar bütünlüğünü tamamlayan en dikkat çeken eser olan ve Büyük Çekmece göl ağzında bulunan Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü’nün doğu ayaklarının yaslandığı düzlükte yer alır. Kervansaray günümüzde Büyük Çekmece Belediyesi’nce “Kültür Park” adıyla hizmete sunulmuş alan içerisinde yer almaktadır. Büyükçekmece Sultan Süleyman Kervansarayı’nın külliyede inşa edilen ilk yapı olduğu kaynaklardan anlaşılsa da, kitabesi günümüze ulaşamadığı için bunu ancak kervansarayın yakınında bulunan Sultan Süleyman Çeşmesi’nin kitabesindeki tarihle ilişkilendirebiliyoruz. Külliye içerisindeki yapılar bütünlüğü içinde yer alan çeşmenin kitabesindeki tarih hicri 974/ miladi 1566 senesini işaret etmektedir. Kitabeden ve diğer kaynakların işaret ettiği üzere; külliye bütünlüğü içerisindeki bu kervansarayın da dolayısıyla Kanuni Sultan Süleyman’ın son seferi olan Zigetvar Seferi’ne çıkarken yapılmaya başlandığı hususunda fikir birliğine varılmıştır. Taş, tuğla ve derz malzemeden inşa edilen kervansaray 48 X 22.30 m. Boyutlarındadır. Kuzeybatı güneydoğu ekseninde uzanan yapının ana giriş kapısının güneydoğuya konumlandırıldığı, buna karşılık bu kapının günümüzde orijinal halini korumadığı tespit edilmiştir. Dikdörtgen uzanışlı ve çatıyı tutan destek dizilişi ahır bölümüne ana giriş kapısının açıldığı bir ara mekandan yay kemerli bir kapı ile girilmektedir. Ahır bölümünde kervansarayın çatısını ayakta tutan orta ekseni ile sağlı sollu uzun kenarlara yakın konumlandırılmış direkler orijinalinde ahşap olması gerekirken, son bakım onarımlarda beton hale dönüştürülmüştür. Çatıyı her iki uzun duvar boyunca tutan direkler dizisinden duvarlara kadar olan kısım orta zemine göre yaklaşık 80 cm daha yüksekte konumlandırılmıştır. Bu bölümlerin konaklama alanı olarak ayrılmış olduğunu her iki duvar boyunca dönüşümlü konumlandırılmış yay kemerli ve dışa taşkın üçgen alınlıklara sahip 12 ocak ve 24 nişin varlığı ile anlayabiliyoruz. Şu durumda ortada yer alan ve daha alçak konumlanmış kısım hayvanların bağlanması için kullanılmış olmalıdır. Yapının kuzey ve güneyde yer alan uzun cepheleri, düz yüzeyler halinde olup üsten bir saçak bordürü ile sınırlanır. Buna karşılık yapının kuzey cephesi farklı bir yoruma sahiptir. Bu cephede sonradan bir giriş açılmışsa da iki sıra halindeki mazgal açıkları orijinaldir. Bu mazgal sıraları üzerinde alta 7 üstte 4 adet tuğla sivri kemerli mazgal pencereler, bezemeli taş şebekeli ifadesi geometrik geçme bezeme ifadesiyle bu cepheyi vurgulamaktadır. Büyükçekmece Sultan Süleyman Kervansarayı’nın mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndedir. Kurum tarafından 1965-1966’ restore edildikten sonra bir süre ayçiçeği deposu olarak kullanılmıştır. Kervansaray 1988 yılında daha dikkatli ve çevre düzenlemesiyle bütünlük gösterecek şekilde onarılmıştır. Günümüzde kültür-sanat faaliyetleri için belli dönemlerde açık tutulmaktadır. Yapının Mimar Sinan eseri olduğunu destekleyen kaynaklar; Risale-i Tezkiretü’l Ebniye, Tezkiretü’l Bünyan, Tuhfetü’l Mimarin’dir. Sokollu Mehmet Paşa Mescidi, Külliye topluluğu içerisinde aynı zaman diliminde yapıldığı anlaşılan bir diğer Mimar Sinan eseridir. Külliyedeki yapıların genel sahibi ve pek çoğunun onun ismiyle anıldığı Kanuni Sultan Süleyman’ın değil de onun kudretli veziriazamı Sokollu Mehmed Paşa’nın adıyla anılmaktadır. Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü’ne yakınlığı ile halk arasında “Köprübaşı Camii” olarak da bilinen Sokollu Mehmet Paşa Mescidi’nden günümüze orijinal haliyle, yekpare taştan oyulmuş ve örneği Mısır’da bulunan minaresi ulaşmıştır. Kervansarayın hemen karşısında bulunan caminin bahçe duvarına bitişik konumda Sultan Süleyman Çeşmesi yer almaktadır. Orijinal olarak günümüze sadece minaresi ulaşan ibadethanenin son cemaat yeri ahşaptır ve çok sonradan ilave edilmiştir. Taş oyma caminin yarattığı atmosfer ilk dönemlerde bir açık hava namazgahı gibi de kullanılmış olabileceği savını desteklemektedir. Mimar Sinan eserleri hakkında bilgi sahibi olduğumuz kaynaklarda adı geçen eserin külliye bütünlüğündeki diğer yapılarla aynı tarihlerde yapımına başlandığı ( 1566 ) kabul edilmiştir. BÜYÜKÇEKMECE SULTAN SÜLEYMAN ÇEŞMESİ İstanbul’da Büyükçekmece ilçesinde, diğer eserlerle birlikte “Kültür Park” alanında bulunan Kanuni Sultan Süleyman Çeşmesi 1566 yılında, Kanuni Sultan Süleyman Zigetvar Seferi’ne çıkarken inşa edilmiştir. Çeşme klasik üslupta ve üç kanatlı olarak inşa edilmiştir. Önünde masnum kitabesi bulunan Büyükçekmece’deki Sultan Süleyman Çeşmesi’nin her bir kanadında birer çeşme ve önünde yalağı vardır. Ayna taşı üzerinde yer alan muhakkak hat ile yazılmış kitabesinde yer alan ifadede tarih verilmiştir ve şöyle yazmaktadır :
__________________
''Türkiye, Atatürk'ü Allah'a borçlusun, geriye kalan her şeyi de Atatürk'e...'' |
12.11.2015, 02:09 | #12 |
Çevrimdışı
|
Cevap: Mimar Sinan Gezi Yolu; "Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk"
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN KÖPRÜSÜ ( BÜYÜKÇEKMECE MİMAR SİNAN KÖPRÜSÜ ) Mimar Sinan’ın eserleri hakkında bizi doğrudan bilgi sahibi yapan tezkirelerde adı geçen Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü, Büyükçekmece göl ağzı üzerinde kurulu olup, Büyükçekmece ile karşı kıyıdaki Mimar Sinan yerleşimlerini kavuşturmaktadır. Tarihi kaynaklardaki aktarımlardan, Bizans döneminde ve Osmanlı’nın bölgede varlık gösterdiği ilk zamanlarda burada başka bir köprü olduğundan haberdar oluyoruz. Lakin günümüzde Büyükçekmece Gölü’nün ufkuna Koca Sinan tarafından mühür gibi nakşedilen şimdiki köprünün yapımına Kanuni Sultan Süleyman’ın Zigetvar Seferi’ne çıkmazdan hemen evel başlanmış (1566 ), Kanuni Sefer’de vefat edince bitirilmesi oğlu Sultan 2. Selim’e ( 1667 ) kısmet olmuştur.Şair Nakkaş Sai Mustafa Çelebi tarafından kaleme alınan tezkirelerde, Mimar Sinan’ın ağzından ifadeyle köprünün yapılışı ile ilgili şu dizeler yer alır : “Buyurdu bendesine Hazret-i Şah, Yapam bir köprü deryaya ola rah, Çekip kavs-i kuzah gibi kemerler, Ki yeksan ola halka bahr ile ber” Halk arasında kolay söylenişi ve mimarından sebep “Mimar Sinan Köprüsü” de denilen Büyükçekmece Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü 4 ayrı köprünün birleşiminden meydana gelmiştir. Bunun sebebi köprüyü geniş göl ağzının tabanına oturtmanın zorluğudur. Mimar Sinan bunu göl ağzındaki yapay adacıklar üzerine konumlandırarak ve bu dört köprüyü bir bütünlük oluşturacak şekilde selyaranlar ile bağlayarak sağlamlaştırmıştır. “Hazret-i Sultan Süleyman kim ana Şâhirâh ola Sırat-ı müstakim Başladı bu hayrı olmadın temam Kıldı azm-ı sâ-yı cennet-ün naim Geldi anı zıll-iHak Sultan Selim Etti tekmil oldu bir cisr-i azim Dedi tarihin Hüdâyi ol zaman Yaptı âb üzre bu cisri şeh selâm Ketebehu Derviş Muhammed”. Bu kitabenin sağında yer alan mermer levhada Kelime-i Şehadet yazarken; solunda ise Mimar Sinan’ın diğer eserlerinde bulunmayan imzası yer almaktadır. Bu orijinal imza 1962-63 yıllarındaki onarımlarda sökülmüş fakat akibeti bilinmemektedir. Onun yerine şimdiki taklidi olan imza eklenmiştir. Bu imzada Mimar Sinan “Abdullah oğlu Yusuf” ismini kullanmıştır. Mimar Sinan bu ismi bir tek bu köprüde ve Tezkiretü’l Ebriye’nin yazma nüshasında kullanmıştır.
__________________
''Türkiye, Atatürk'ü Allah'a borçlusun, geriye kalan her şeyi de Atatürk'e...'' |
12.11.2015, 02:11 | #13 |
Çevrimdışı
|
Cevap: Mimar Sinan Gezi Yolu; "Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk"
ÇATALCA DAMAT FERHAD PAŞA CAMİİ
__________________
''Türkiye, Atatürk'ü Allah'a borçlusun, geriye kalan her şeyi de Atatürk'e...'' |
12.11.2015, 02:15 | #14 |
Çevrimdışı
|
Cevap: Mimar Sinan Gezi Yolu; "Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk"
ÇORLU SOKOLLU MEHMED PAŞA KÖPRÜSÜ Mimar Sinan eseri olarak sayfalarımıza taşıdığımız Sokollu Mehmed Paşa Köprüsü, Çorlu Deresi üzerinde, günümüzde Çorlu-Edirne güzergahına geçişi sağlayan D-100 devlet yolunun 150 m. kuzeydoğusunda yer alır. Çorlu Tren Garı yönünden Sağlık Mahallesi mevkiindeki Deri Organize Sanayi yönüne geçişi sağlayan köprü ( Tabakhane Caddesi ) etrafındaki doku sebebiyle dikkatlerden bir parça uzaklaşmıştır. Çorlu Sokollu Mehmed Paşa Köprüsü, Sinan eserleri hakkında sağlam kaynaklar kabul edilen Tezkiret’ül Bünyan, Tezkiret’ül Ebniye ve Tuhfet’ül Mimarin’de adı geçen bir yapıdır. Sokollu Mehmed Paşa Köprüsü bazı yayınlarda sehven “Mustafa Paşa Köprüsü” olarak anılmış ve bu durum iki ayrı köprüymüş gibi bir algı doğmasına sebep olmuştur. Oysa ki Meriç Nehri’nin Bulgaristan tarafında kalan Svilengrad kentinde bu isimde bir köprü yer almaktadır. Bu köprü de bir Mimar Sinan eseridir. Köprü yukarıda bahsettiğimiz gibi Çorlu deresi üzerinde yer alır. Yapıldığı dönemde bu bölgede bir yerleşim olmadığı, köprüye en yakın yerleşimler Çorlu ve Marmaracık Köyü olduğu için, zaman zaman “Marmaracık üzerindeki köprü…” diye seyahatnameler ve kaynaklarda yer almıştır. Köprünün yapım tarihi Sinan eserlerinin anıldığı kaynaklardan hicri 972 ( miladi 1564-65 ) olarak belirlenmiştir. Zaman içinde onarımlar da geçiren bu tarihi köprü yapıldığı dönemde simetrik 6 gözlü ve 60 metrelik bir uzunluğa sahipken, günümüzde bazı kısımları alüvyonlarla ve etrafındaki doku sebebiyle toprak altında kalarak 5 gözlü asimetrik bir görünüme sahip olmuştur. Köprü halen yaya ve şehir içi araç trafiğine hizmet etmektedir. ÇORLU SULTAN SÜLEYMAN MEDRESESİ & SULTAN SÜLEYMAN İMARETİ Mimar Sinan eserlerini ele alan kaynaklarda Çorlu’da olduğu belirtilen iki yapıdan bahsedilir. Sultan Süleyman Medresesi ve Sultan Süleyman İmareti. Bu yapılar günümüze ulaşamadığı için haklarında yeterli fikir sahibi değiliz. Çorlu’da mimarı Acem İsa olan ve Sultan Süleyman’ın adıyla anılan ( Süleymaniye Camii ) 1521 tarihli bir cami bulunmaktadır. Günümüze sadece camii bölümü ulaşan yapı zamanında bir külliye olarak planlanmıştır. 22 Odalı medresesi ve klasik Osmanlı külliyelerinde olduğu üzere imareti olduğunu biliyoruz. Lakin bu cami ve onu bütünleyen külliye yapılarının Sultan Süleyman Han’ın saltanatının henüz birinci yılında inşa edilmiş olması, Mimar Sinan’ın “hassabaşı” görevine getirilmesinin tarihinin 1538 yılı oluşu ve külliyenin mimarı da bilindiğine göre, imaret ve medresenin Sinan ile ilişkilendirilmesi belki bir yakıştırma yahut sonraki yıllarda Mimar Sinan eliyle onarımlar geçirmiş olabileceği ihtimaline işaret etmektedir. TEKİRDAĞ- Merkez Rüstem Paşa Hakkında… Kanuni Sultan Süleyman devrinin en tartışmalı isimlerinden biridir Rüstem Paşa. Bosna civarındaki bir yerleşimden devşirme olarak payıtahta gelen Rüstem Paşa Osmanlı’da çeşitli görevlerden sonra veziriazamlığa kadar yükselecek, Hürrem Sultan’a yakın durarak çeşitli tarihi kırılma noktalarında kader ortaklığı yapacak, bu yakınlığın diyeti olarak Sultan Süleyman’ın Hürrem Sultan’dan olan kızı Mihrimah Sultan’la evlendirilerek saraydaki yerini sağlamlaştıracaktır. Şehzade Mustafa’nın katledilmesinde baş zanlı addedilen Rüstem Paşa bunun karşılığında bir müddet veziriazamlıktan azledilecek; taht oyunlarında Kara Mustafa Paşa’yı bertaraf edip eski görevine döndükten sonra ise Şehzade Bayezid’in yanındayken Sultan 2. Selim lehine saf değiştirerek tarihi makus bir tekerrüre düşürmekten çekinmeyecektir. Hicri 968 ( Miladi 1561 )’de hayata gözlerini yuman ve İstanbul Şehzadebaşı Camii haziresine gömülen Rüstem Paşa, ardında adını “rüşvetçi”ye çıkartacak izahı zor bir servet bırakacaktır. Bu servet Osmanlı kaynaklarına göre 12 milyon altın; Zinkeisen tarihine göre 15 milyon duka değerindedir ve ardında 1700 köle, 815 çiftlik, 76 su değirmeni, 5000 ciltten fazla kitap ve daha pek çok değerli eşya olarak kaynaklarda belirtilmiştir. Bazı tarihçiler ise bu servetin kaynağını açıklarken; durumun o dönem ortaya “caize” adı verilen bir çeşit makam vergisi ile izah edilmesi gereğini haklı görürler. Zira Osmanlı’nın bu en tartışmalı isminin kurduğu vakfiyeler eliyle Anadolu ve Rumeli coğrafyasında; Mısır gibi Osmanlı’nın uzak topraklarında; Medine ve Kudüs gibi kutsal kentlerinde yaptığı hayır hasenat faaliyetleri onun bu kadar katı değerlendirilemeyeceği gibi bir başka bakışa yöneltir bizi. Paşanın Trakya coğrafyasındaki eserlerinden ikisi günümüze kadar bazı yapı kayıplarıyla varlığını sürdürmüş ve zamana mühür gibi nakşedilmiş bu eserlerin ikisi de Mimar Sinan elinden çıkmıştır. Edirne’de Rüstem Paşa Kervansarayı ve Tekirdağ’da Rüstem Paşa Külliyesi… TEKİRDAĞ RÜSTEM PAŞA KÜLLİYESİ Tekirdağ Rüstem Paşa Külliyesi 16.yy ortalarına tarihlenir. Bu tip külliyeler inşa edilirken yapımına ilk başlanılan eserler genellikle camilerdir ve bu külliyiyenin ilk yapılan eseri olarak görebileceğimiz Rüstem Paşa Camii’nin taç kapısı üzerindeki sülüsle yazılmış yapım kitabesinde eserin banisinin Rüstem Paşa olduğu belirtilmiş ve hicri 960 ( miladi 1553 ) tarihi kayda geçilmiştir. “Rüstem-i düstur-ı Azam Hak rızasın kasd edüp Bu makamı eyledi manend-i gülzar-ı naim Lütf-ı nuru Zülcelal-in kalbine virüp ziya Kâbe-i sıdk-ı safada eylesün anı mukim Erişüp avn-ı Celil-i bi zeval-i lemyezel Çün tamam oldu bu cay-ı can feza-yı hoş nesim Safha maha utarit yazdı bir tarih-i hala Ecrini and eylesün bu camiin Lûtf-u Kadim. h.960 (1553).” Caminin onarım kitabesi ise; 1841 yılında Sultan Abdülmecit döneminde bakım gördüğünü tarihe not düşmektedir. Mimar Sinan’ın eserleri hakkındaki en sağlam kaynaklar olan; Tezkiret’ül Ebniye, Tezkiret’ül Bünyan ve Tufet’ül Mimarin ile Adsız Risale’de külliye yapılarından cami, medrese, imaret ve kervansaray işaret edilmiş; külliye zamanla büyüyüp sınırlarını genişleterek kütüphane, çifte hamam ve bedesten yapılarıyla donatılmıştır. Cami ve bedesten yapıları dışında kalanlar ya ciddi yapı kayıplarına uğramış ya da tamamen ortadan kalkmıştır. Cami : Mimar Sinan Caddesi üzerinde bulunan Tekirdağ Rüstem Paşa Camii kendisini çevreleyen geniş, ağaçlıklı bir avlu içerisinde yer alır. Avluda, revaklı son cemaat yerinin gerisinde yer alan şadırvan, beş mermer sütun üzerine oturan beşgen çatılı olup, Abdülmecit döneminde camiye eklenmiştir. Tekirdağ Rüstem Paşa Camii kare planlı bir eser olup, yapı malzemesi muntazam küfeki taşıdır. Camiye girmezden evel çift revaklı bir son cemaat yeri karşılar bizi. Kuzey duvarına konumlanmış son cemaat yerinin dışta kalan kısmı ahşap çatılıdır, 22 sütun tarafından taşınmaktadır. İç kısımda yer alan son cemaat kısmı orta kısımda aynalı tonozlu olup, bu kısmın iki kanadında ikişerden toplam dört kubbecik yerleştirilmiştir. Son cemaat yerindeki büyük hat çalışmaları caminin manevi atmosferini bütünlemektedir. Rüstem Paşa Camii’nin minaresi ise yapının kuzeybatı köşesine konumlandırılmıştır. Çokgen gövdeli kesme taştan minare 34 metre yüksekliğe sahiptir. Korkulukları taş oyma şerefe mukarnaslıdır. Camiye son cemaat kısmından mukarnaslı, dikdörtgen bordürle çevrelenmiş bir kapıdan girilir. Kapı ahşap olup, kanatlarındaki fildişi ve sedef işleriyle dikkat çekicidir. Eserin yapım ve onarım kitabeleri bu kapı üzerinde görülebilir. Aydınlık ve ferah bir atmosferi olan ibadet mekanı tromplu bir kubbeyle örtülüdür. Kubbe köşelerde duvara kaynaşmış payelerce taşınır ve L şeklindeki bu ayaklar nişlidir. Kubbe eteğinde ve göbeğinde yer alan alçı kabartma çiçek ve çelenk motifleri barok üslubunu yansıtır. Zira orijinal kalem işleri günümüze ulaşamamış yapının bu süslemeleri Abdülmecit Han dönemindeki onarımlarla camiye kazandırılmıştır. Tekirdağ Rüstem Paşa Camii mimberi sade, buna karşılık yan alınlıkları ve korkulukları ajurlu geometrik detaylar barındırmaktadır. Mekana aydınlık hissi taşıyan pencereler, doğu ve batı duvarlarında simetrik dizilmiştir. Alttaki dört sıra pencere dikdörtgen, üst sırasındaki ikişer pencere ise alttaki orta sıradakilerin üzerinde konumlanmış ve sivri kemerli alçı şebekelidir. Dersane ( Kütüphane ) : Rüstem Paşa Külliyesi içerisindeki medrese yapısı cami kütlesinin 30 metre uzağında, caminin kıble duvarının gerisindeki bahçesine bitişik, teraslandırılarak değerlendirilmiş arazide camiye göre 5,5 metre daha düşük kotta inşa edilmiştir. Açık avlulu düzenlenmiş olan medrese yapıları cami bahçesinin bu kıble yönündeki duvarına paralel uzanmakta olup, kot düşüklüğü sebebiyle girişi güneybatı yönünden, bağımsız verilmiştir. Dikdörtgen avlunun iki kenarında hücre yapıları kubbeyle örtülmüştür. Cami ile medrese arasındaki dersane yapısı kütüphane olarak da bilinmektedir. Bu yapı avlunun kuzeybatı köşesinde yer alır ve medrese yapıları arasında yarattığı atmosfer ile daha dikkat çekici bir etkiye sahiptir. Tuğla malzeme kullanılan kubbesi tek olup 8 X 8 m.ölçülerindedir. Orjinalinde taş malzeme olan duvarları bunu gizleyen kalın bir sıva tabakasıyla maalesef başkalaştırılmıştır. Bu yapıya sonradan eklenmiş ocak ve bacası bir dönem aşevi olarak kullanıldığı savını desteklemektedir. Günümüzde beden duvarları ayakta kalabilmiş medrese bütünlüğü 1880 yılında harap hale düşünce, üzerinde ahşap bir okul inşa edilmiş, burası rüştiye ve idadi olarak vazife görmüştür. Cumhuriyet dönemine geldiğimizde ise buradaki yapının Cumhuriyet İlkokulu adını aldığını biliyoruz. Çifte Hamam ( Paşa Hamamı ) : Klasik çifte hamam üslubunda yapılan hamam yapısı caminin doğu duvarına bitişik konumlandırılmıştır. Üzeri kubbeyle örtülü çifte hamam halk arasında Paşa Hamamı adıyla da bilinir. Kemer ve örtülerinde tuğla kullanılan yapıda ana malzeme düzgün kesme taştır. Günümüze neredeyse yarısı yıkılarak ulaşılan yapı depo olarak kullanılarak ruhundan uzak, işlevsiz hale düşürülmüştür. Tekirdağ Bedesteni : Mimar Sinan eseri olmasa da günümüzde ayakta kalan bedesten yapısı, zamanla genişlemiş Rüstem Paşa Külliyesi’ne ait yapılar bütünlüğünün bir parçası olarak değerlendirilmektedir. Bedesten Rüstem Paşa Camii yapısının 150 metre kadar batısında, Orta Camii’nin batı duvarına ise 50 metre uzaklıkta yer almaktadır. 25.5 X 19 metre boyutlarında dikdörtgen bir yapıdır. Taş ve tuğla malzeme kullanılarak inşa edilen bedesten yapısı altı kubbeyle örtülü olup, iki kalın paye tarafından taşınmaktadır. Her dört tarafına açılan dört ayrı kapısı bulunmaktadır. Bu kapılar dıştan yuvarlak içten ise sivri kemerlidir. Uzun kenara sahip cephelerinde üç, kısa kenara sahip duvarlarında ikişer pencere bulunmaktadır. Bu altı kubbeli örtü şekli; Tekirdağ Bedesteni’nin Bergama, Beyşehir, Bursa, Gelibolu, , Saraybosna, Selanik, Serez ve Tosya’daki bedesten örnekleriyle ilişkilendirmesine sebep olur. 1950’li yıllarda depo olarak Maarif Müdürlüğü’nce kullanılmış bedesten yapısı, Vakıflar Genel Müdürlüğü eliyle onarılmıştır. Günümüzde ruhuna nisbeten daha yakın bir işlevle, esnaf dükkanları tarafından kullanılan yapı külliye bütünlüğünden geriye kalan az sayıdaki eserden biridir. Not : Külliyeye ilaveten 1986-88 yıllarında 49 dükkana ev sahipliği yapan bir çarşı düzenlemesi yapılmıştır. Külliyenin dokusuna uygun mimari yorumla yapılan çarşı dükkanlarına ait arazi Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne aittir. Yapı kayıpları ile günümüze ulaşan Tekirdağ Rüstem Paşa Külliyesi bütünlüğünü tamamlayan imaret ve kervansaray yapılarının ayakta olduğu dönemlerde nerede olduğu ise şehrin şimdiki dokusu sebebiyle günümüzde tayin edilememektedir.
__________________
''Türkiye, Atatürk'ü Allah'a borçlusun, geriye kalan her şeyi de Atatürk'e...'' |
Suzim'in Mesajına Teşekkür Etti |
12.11.2015, 02:19 | #15 |
Çevrimdışı
|
Cevap: Mimar Sinan Gezi Yolu; "Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk"
KIRKLARELİ "Bir payıtahttan diğerine yolculuk" yaparken Edirne'ye varmadan yolumuz Kırklareli'ne uğruyor. Mimar Sinan'ın anıtsal nitelikteki eserlerine bu ile bağlı Lüleburgaz ve Babaeski ilçelerinde rastlıyoruz. LÜLEBURGAZ TAVİL MEHMED PAŞA ( SOKOLLU ) MENZİL KÜLLİYESİ Bursa’da küçük bir beylikten bir cihan imparatorluğuna uzanan o meşakatli yolda Osmanlı; fethettiği yerlerin Türkleştirilmesine, bunun için de o yerlerin imar iskanına büyük önem vermiştir. Aynı zamanda devletin gücünün bir simgesi olan yapılar çevresinde organik olarak büyüyüp gelişen yerleşimler vücuda getirmiştir. Bu yapıların en azametlileri hiç şüphesiz Osmanlı külliyeleridir. Niçin Lüleburgaz ? Külliye Hakkında Genel Değerlendirme… Doğu batı ve kuzey duvarı boyunca U düzeninde uzanan mahfil alanı yapı bütünlüğünün 1/3’lük alanını kapsamaktadır. Mahfil alanının altında uzanan galeriler yapı bütünlüğü içinde estetik olduğu kadar statik olarak da katkı sunar. Üst kat mahfili kadın ve erkeklerin ayrı ayrı ibadetine olanak verecek bir işlevselliğe sahiptir. Müezzinler mahfili ise 3.46 X 4.58 ölçülerinde ve zeminden 2.21 mt yüksekliğindedir. Medrese ve Revaklı Avlu : Medrese Sokollu Külliyesi’nin eğitim işlevine yönelik, cami ile ortak kullanılan şadırvanlı bir avluya açılan, U planlı ve revaklıdır. Avlu doğu ve batı yönünde mahalle bütünlüğüne, kuzeyde ise dua kubbesi ile bütünlük sağlayan arasta ve kervansaraya açılan kapılara sahiptir. Kervansaray - Tabhane - İmaret :Dua kubbesinin kuzey taç kapısı ile girilen kervansaray-tabhane-imaret bütünlüğü içerisinde yer alan yapılar ne yazık ki günümüze ulaşamamıştır. Ancak hükümet binası karşısında, arasta duvarına bitişik, ocak ve duvar nişlerinden tesbit edebildiğimiz küçük bir bölüm harabe şekilde kendini ele vermektedir. Sıbyan Mektebi : Caminin güneyinde, haziresine ve güney çevre duvarına bitişik inşa edilen sıbyan mektebi güneye açılan bir kapıya sahiptir. Mahalle bütünlüğüne açılan bu kapının önündeki, üzeri kubbeli terasa doğu batı yönünden merdivenlerle çıkılmaktadır. Sıbyan mektebinin ana binası sekizgen bir kasnak üzerine oturan büyük bir kubbe ile örtülmüştür. Sıbyan mektebinin altı su sarnıcı olarak düzenlenmiş, İstanbul yönünden getirilen sular su terazisi ile sarnıca, oradan da hamam ve tuvaletler gibi diğer yapılara taşınmıştır. Son yüzyıllarda yapıldığı anlaşılan kalem işleri bu yönüyle orijinal değildir. Sıbyan mektebi yakın zamanlara değin Sokollu Külliyesi ve Kızılay Derneği Lüleburgaz Şubesi olarak hizmet vermiştir. Çifte Hamam : Lüleburgaz Tavil Mehmed Paşa ( Sokollu ) Külliyesi yapılar topluluğunun bir diğer öenmli yapısı Lüleburgaz’ın meşhur çifte hamamıdır. Klasik dönem Türk hamamları üslubunda inşa edilmiştir. Kadın ve erkekler için ayrı planlanmış, neredeyse birbirine simetrik dizilişte soğukluk, ılıklık, sıcaklık bölümleri ile soyunmalık bölümlerinden oluşmaktadır. Uzun seneler harap halde kalan yapının çevresi hücrelere bölünmüş; yeme-içme mekanları, büfe ve yazıhane gibi esnaflık faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Zindan Baba Türbesi : Yapı külliyenin yapımından çok önce inşa edilmiştir. Muhtemelen Çelebi Mehmet döneminde ( 1413-1421 ) yapılan yapının ne için yapıldığı kesin değildir. Günümüzde zemin katında yatır olduğuna inanılan bir zatın hürmetine açık tutulan bu yapı, taş malzemeden ve zemin hariç 3 katlı, kubbe çatılı yapılmıştır. Üst katlar ile ilgili araştırmalar ne yazık ki hakkıyla yapılamamıştır. Eski gravürlerden yapının bir dönem saat kulesi olarak hizmet verdiği anlaşılmaktadır. Külliyenin kuzey duvarları bu yapı ile kaynaştırılarak külliye bütünlüğünde bir yapı gibi algılanmıştır. Taş Köprüsü ( Lüleburgaz Sokollu Köprüsü ) : Lüleburgaz’ın ismiyle de anılan taş köprü ilçenin sembollerinden olup, ne yazık ki devri saltanatındaki günlerin çok uzağındadır. Lüleburgaz Deresi gibi Ergene’yi besleyen ana su yolu üzerindeki köprü ulaşımı sağlamasının yanı sıra kervanların güvenliği ve denetlenmesi açısından da işlevsel bir özellik taşımaktaydı. Yapım tarihi külliye ile aynı zaman dilimi kabul edilmektedir. Bazı kaynaklar bu tarihi 1570 olarak verirler ki külliyenin ana yapıları arasında daha geç yapılmış olduğunu görürüz. Fakat bu durumu destekleyen bir kitabeye sahip değildir ve Mimar Sinan eseri olduğu Sinan eserlerini ele alan ana kaynaklar değil, yan kaynaklar ışığında fikir birliğinden ziyade genel kabul görmüştür. Bir Varmış Bir Yokmuş… İşgal yıllarının elim günlerini derinden yaşayan Lüleburgaz’da külliyeye en büyük zarar ne yazık ki 1935 yılında, üstelik de dönemin yerel yönetimi eliyle verilmiştir. Dönemin belediye başkanı olan Kemal KENDİ, külliyenin kervansarayını temellerine dinamit koyarak tümden yıktırmıştır. Yıkılan bu alan külliyeye ait yapı bütünlüğünün 1/3’lük bir alanına tekabül etmektedir. Çifte hamamın yıkımına gelindiğinde ise bir tesadüf yaşanmış; olayın Atatürk’ün kulağına kadar gitmesine vesile olmuştur. Çifte hamamın yıkımına başlandığı günlerde tesadüfen Lüleburgaz’dan geçmekte olan Yüksek Mimar Sedat ÇETİNTAŞ, konuyu Cumhuriyet Gazetesi’ne “Kör Kazma” isimli bir makale ile taşımıştır. Gazetedeki haberi takip eden Atatürk Lüleburgaz’a çekilen bir telgrafla yıkımın “derhal” durdurulmasını, o eserin yaratıcıları olan Sokollu ile Mimar Sinan’ın hatırasının heykelleri dikilse bile az geleceğini emretmiştir. Bırakın bu emri telakki etmeyi, günümüzde dahi bu yıkım emrini veren Kemal KENDİ’nin ismi ilçenin büyük bir caddedesinde salınırken, Lüleburgaz’ın ufkunu çizen külliyenin banisi SOKOLLU’nun adının küçük bir arka sokağa verilmesi ironik olduğu kadar, “soyadım sanat” diyen Lüleburgaz için talihsizliktir.
__________________
''Türkiye, Atatürk'ü Allah'a borçlusun, geriye kalan her şeyi de Atatürk'e...'' |
12.11.2015, 02:22 | #16 |
Çevrimdışı
|
Cevap: Mimar Sinan Gezi Yolu; "Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk"
BABAESKİ Kanuni Sultan Süleyman döneminin önemli isimlerinden olan Cedid Ali Paşa, Kanuni’nin damadı Rüstem Paşa’nın 1561 yılında vefatından sonra veziriazamlığa getirtilmiştir. Sultan Süleyman’ın saltanatının başlangıç yıllarında devşirme olarak İstanbul’a getirtilen Ali Paşa köken olarak Hersekli’dir. İlk yılları bilinmese de Rumeli Beylerbeyliği, Mısır Valiliği gibi görevleriyle dikkatleri çekmiştir. BABAESKİ CEDİD ALİ PAŞA CAMİİ ( SEMİZ ALİ PAŞA CAMİİ ) XVI. yüzyıla ait bir yapı olan ( miladi 1561 ) Babaeski’deki Cedid Ali Paşa Camii, Mimar Sinan’a ait eserlerin ele alındığı ana kaynaklarda bahsi geçen, onun Trakya’da günümüze kadar ulaşabilmiş özel eserlerindendir. Günümüzde halk arasında “Büyük Cami” adıyla anılmaktadır. Külliyedeki yapıların hepsinin aynı anda yapılmadığını tarihi kayıtları karşılaştırdığımızda anlıyoruz. Mimar Sinan’a ait eserlerin verildiği Tezkiret’ül Bünyan, Tezkiret’ül Ebniye ve Tuhfet’ül Mimarin gibi güçlü kaynaklarda; Babaeski’deki Semiz Ali Paşa Camii ile birlikte medreseden bahsedilmekte, kervansaray ile hamamdan ise bahsedilmemektedir. Oysa ki yapıldığı tarihten 13-14 sene sonrasına ait 982 ( 1574-75 ) tarihli vakıf muhasebe kayıtları bize bu yapılar arasında kervansaray, hamam ve dükkanlar ( arasta ) olduğundan bahseder. Bu bahsi geçen muhasebe evraklarında bu eserler “hamâm-ı cedîd” ve “kârbansarây-ı cedîd” olarak dile getirilmiştir. “Yeni” manasında kullanılan “cedid” tanımlaması bize bu yapıların sonradan eklendiğini gösterir. 18.yy eserlerinden biri olan ve Hafız Hüseyin Ayvansarâyî Vefeyât-ı Selâtîn’inde (s. 24) Semiz Ali Paşa’dan bahsederken; “...Baba-yı atîk kasabasında bir kebîr camii ve bir çifte hamam ve çarşıda bir mâ-i lezîz çeşmesi cârîdir” şeklinde kaydetmiştir. Ayrıca Edirne’deki meşhur Ali Paşa Çarşısı’nın buraya vakıf kaydedildiğinin bilgisi verilmiştir. Hafız Hüseyin Ayvansarâyî’nin bu eseri 18.yy ikinci yarısına, yani bu eserin yapımının neredeyse iki asır sonrasına denk düşmektedir. Bu eserde Cedid Ali Paşa Külliyesi hakkında sadece cami, çeşme ve çifte hamamdan bahsedildiği için diğer yapıların harap olduğunu düşünebiliriz. Cedid Ali Paşa Camii avlusuna üç ayrı kapıdan girilir. Edirne-İstanbul yoluna bakan batı kapısı üzerinde beş beyitten oluşan manzum bir onarım kitabesi yer alır. Sultan 2. Mahmud tarafından onarıldığını anladığımız bu kitabede 1248 ( 1832-33 ) tarihi zamana kayıt düşmektedir. Kitabesinde şu dizeler yer alamaktadır : Şeyhinşah, ibâdet-pişe han Mahmud hayr a’mâl O, hâmi-i şeriat âlemin emn ü emânıdır. Değil Hz.Peygamber ve Zıll-ı Cenabı Hak Cihânın padişâhı mehdi i sahib-i zamanıdır Ali Paşanın etti ma’bedin ta’mir gördüğü Senây-ı cûdu hayrı herkesin vird-i zebanıdır Sâlat-ı hamse de ol şah-ı devrana dua kıl kim Bu din ve devlet ve mülkün medâr-ı fahr-ı şânıdır Sipihr tâkına aynı Süreyyâ oldu tarihim Bu dil-cü camiin muhyisi han Mahmud sânidir. h. 1248 (1832-1833) Osmanlı Rus Savaşı sonrası Trakya’nın içlerine kadar yaşanan istilalar yörenin kimliğine mühür vuran Osmanlı eserlerinin ağır tahribat yaşadığı yılların başlangıcıdır. Külliyenin medrese, kervansaray, arasta yapıları bugün yerlerini bile tayin edemeyeceğimiz ölçüde tahrip edilmiş; bunu Balkan Savaşı yıllarında Bulgar ordularının yaptığı ağır tahribatlar takip etmiştir. Caminin minaresi pabuca kadar yıkılmış, Cumhuriyet sonrası Trakya’daki imar faaliyetlerini yürüten Kazım DİRİK Paşa’nın gayretleriyle 1939-1940 yıllarında aslına yakın bir ruhla inşa edilmiştir. Yapı zaman zaman gerekli tadilat ve bakımlarla günümüze dimdik ulaşmayı başarmıştır. Yukarıda bahsettiğimiz üzere camiyi içine alan avluya kuzeyde, doğu ve batı duvarlarında yer alan üç ayrı kapıdan girilir. Kuzeyde bulunan kapı diğerlerine göre daha dikkat çekicidir. Bu kapının üzerinde bulunan bazı izlerden daha önce burada sütunlar üzerinde yükseltilmiş bir oda yahut sundurma şeklinde bir yapı bulunabileceği varsayılmıştır. Caminin içerisinde yer aldığı avluyu çevreleyen duvarlar yüksek ve pencerelidir. Avlunun orta yerinde sütunlar üzerine oturtulmuş on kenarlı bir şadırvan göze çarpar. Caminin son cemaat yeri caminin kuzey duvarına yaslanan “iç son cemaat yeri” ve onun gerisindeki “dış son cemaat yeri” olmak üzere iki bölümden oluşur. Dışta yer alan son cemaat yeri çoğu örnekte rastladığımız gibi sonradan ilave edilmemiş, caminin orijinal planında yer alan bir düzenlemeye sahip oluşuyla bu camiyi pek çoğu arasında farklı kılar. Sekiz mermer sütunun taşıdığı ve caminin bir parça yan duvarlarına doğru organik biçimde bağlanan çatı üç tarafa doğru ve tek meyillidir. Bu mermer sütunlardan ortada ana girişin iki yanında bulunanları daha kalın gövdeli, başlıkları zengin mukarnaslıdır. Diğerleri ise baklava başıklıdır. Bu dış revakın önünde altı sütun üzerine ortada bir çapraz tonoz, yanlarda ise kubbelerle örtülü, beş bölümlü bir iç son cemaat yeri bulunur. Bu sütunların başlıkları da mukarnaslı yapıdadır. Cami harimine girişi sağlayan taçkapı gösterişlidir. Mermer kaplı, nişli mukarnaslı ve iki yanı mihrabiyelidir. Harim bir dikdörtgen içine yerleştirilmiş altıgen sisteme göre yapılmıştır. Dışarı taşkın mihrap kısmının üstünü bir yarım kubbe örter; içeride altıgenin dört kenarı da yarım kubbelerle örtülmüştür. İçeride taşıyıcı duvar pâyeleri arasında kalan boşluklara ise sütunlara oturan mahfiller yerleştirilmiştir. Ali Paşa Camii, Mimar Sinan’ın İstanbul’da birkaç eserde değişik biçimlerde uyguladığı ve sonraki mimarların da kullandıkları ( Beşiktaş’ta Sinan Paşa ve Ahmed Paşa, Kadırga’da Sokullu Mehmed Paşa, Üsküdar Atik Vâlide, Fındıklı’da Molla Çelebi, Cerrah Mehmed Paşa, Hekimoğlu Ali Paşa Camileri) altı destekli sistemin şimdiye kadar bilindiği kadarı ile taşradaki tek örneğidir. Bilhassa burada bu sistemin en mükemmel ve dengeli biçimde ortaya konulduğu görülür. Harim bütün mekâna hâkim olan ana kubbe ile örtülmüş, yanlardaki mahfiller taşıyıcı pâyelerin gizlenmesini sağlamış, iç mimariye hareketlilik vermiştir. Bütün geçiş unsurlarının, pandantiflerin içleri mukarnaslarla hafifletilmiştir. Alt sıra pencerelerin boşaltma (tahfif) kemerlerinin içlerini mermer şebekeler doldurur. Caminin bütün üst sıra ve kubbe pencereleri Bulgarlar tarafından dağıtıldığından, ancak Cumhuriyet yıllarında bugün görülen alçı dışlıklar yapılmıştır. Herhalde orijinalinde üst sıra pencerelerde renkli revzenler vardı ve caminin aydınlık olan mekânı bunlardan süzülen renkli ışıklarla aydınlanıyordu. Muntazam işlenmiş kesme taşlardan yapılmış olan Ali Paşa Camii’nin eski minaresinin pabuç kısmına kadar Bulgarlar tarafından yıkıldığını gösteren fotoğraflar vardır. Bugün görülen ve mukarnaslı şerefe çıkması ile cami mimarisine tam uygunluk gösteren minare yenidir. Minarenin simetriğindeki odanın ise niçin yapıldığı bilinmemektedir. İçeride duvar ve kubbede görülen kalem işi nakışlar, II. Mahmud devrindeki tamirden kalmıştır. Çifte Hamam : Cedid Ali Paşa Külliyesi’nde yer alan yapılardan birisinin “Çifte Hamam” olduğunu biliyoruz. Lakin bugün Babaeski’de Fatih Camii’nin karşısında bulunan ve hala işlev gören hamamın bu külliyeye ait olup olmadığı şüphelidir. Zira Babaeski’de Çandarlı Halil Paşa tarafından yaptırılmış bir hamamdan daha bahis geçmektedir. Evliya Çelebi ise meşhur Seyahatnamesi’nde bu hamamı Cedid Ali Paşa’ya ait diye görmeyi tercih ederek kafa karışıklığına yol açmaktadır. Hamam klasik Osmanlı hamamları üslubunda düzgün kesme taş ve tuğla malzeme kullanılarak yapılmıştır. Orijinalinde çifte hamam ( kadınlar ve erkekler bölümüne sahip ) olarak yapılmışsa da kadınlar kısmı yıkılarak sadece erkekler kısmı kalmıştır. Kapısının üzerinde orijinal bir taş süslemesi bulunan yapı, yakın dönemlerde onarımlar görerek çehresi yenilenmiştir. SİNANLI KÖPRÜSÜ ( SİNANLI SOKOLLU MEHMED PAŞA KÖPRÜSÜ ) Sinanlı Köprüsü, Ergene Nehri üzerinden su geçişini sağlamak amacıyla Alpullu-Hayrabolu yolu üzerinde yapılmıştır. Köprünün Hayrabolu tarafında Babaeski’ye ait belde statüsünde bu isimde ( Sinanlı ) bir de yerleşim yeri bulunmaktadır. Köprü Alpullu Tren İstasyonu’nun 300 metre kadar güneyinde yer almaktadır. Köprünün yapım yılı hakkında kesin bilgi yoktur. Muhtemelen Edirne’de Selimiye Camii’nin yapımının devam ettiği yıllarda yapıldığı, muhtemelen de hicri 979 ( miladi 1572 ) yılında bitirildiği hususunda tarihçilerce fikir çokluğu sağlanmıştır. Köprünün İstanbul-Edirne arasındaki ana sefer ve kervan yolundan uzak olmasına rağmen bu bölgeye önem verilerek, Ergene’nin geniş batak yatağının geçişinde Mimar Sinan’a görev verilmiş olması dikkate değerdir. Bu su yolunun aşılmak istenmesiyle Tekirdağ yönüne bağlantının sağlanması amaçlanmıştır. Zira hatırlanacağı üzere Mimar Sinan eliyle bu şehirde yapılmış ve banisi Rüstem Paşa olan bir menzil külliyesi bulunmaktadır. Buraya bir bağlantı verilmek istenmesi bu bakımdan anlaşılabilir bir durumdur. Öte yandan Selimiye gibi bir şaheserin yapımının sürdüğü Edirne’ye bu yöreden malzeme taşınması için de bir kolaylık sağlanması gibi artı bir avantaj sağlanmış olabileceği de bazı araştırmacılarca kabul görmektedir. Köprü Mimar Sinan eserleri hakkında bilgilere ulaşabildiğimiz Tezkiret’ül Bünyan ve Tezkiret’ül Ebniye’de rastlıyoruz. Sinanlı Köprüsü ( Sokollu Mehmed Paşa Köprüsü ) 124 metre uzunluğunda, sivri beş kemerlidir. Orta kemer açıklığı denemesi ile Sinan’ın diğer köprülerinden ayrılır ve mimari açıdan dikkat çeker. Azami kemer açıklığı 20.05 metreyi bulmaktadır. Kitabesi yoktur. Üst tarafında Sinan’ın yaptığı bazı köprülerde de rastladığımız gibi bir balkonu bulunmaktadır. Lüleburgaz’da bulunana ve banisi Sokollu Mehmed Paşa’nın adıyla anılan taş köprüye mimari olarak çok benzemektedir. Aradaki mimari yorum farkı Sinanlı Köprüsü’ndeki orta kemer açıklığının fazla oluşudur. Mimar Sinan’ın bu değerli eserinin yakın çevresi maalesef ki bakımsız, inşaat hafriyatından tutun da çöplerin biriktirildiği çevresiyle üzülünecek bir haldedir. Bu konudaki şikayetler zaman zaman basına yansımakta fakat yine de yeterli önlemlerin alınamadığı, bu ata yadigarı özel yapının layıkıyla değerlendirilemediği görülmektedir.
__________________
''Türkiye, Atatürk'ü Allah'a borçlusun, geriye kalan her şeyi de Atatürk'e...'' |
Suzim'in Mesajına Teşekkür Etti |
12.11.2015, 02:26 | #17 |
Çevrimdışı
|
Cevap: Mimar Sinan Gezi Yolu; "Bir Payıtahttan Diğerine Yolculuk"
EDİRNE Edirne il sınırları içerisinde yer alan Mimar Sinan eserlerini ele alırken, Edirne merkezde bulunanlar ile ilçelerinde bulunanları ayrı ayrı ele alacağız. Zira merkezde bulunan eserleri doya doya ziyaret edebilmek için şüphesiz çok zaman gerekecektir. İş bu sebeple; Sinan'ın yaşadığı dönemde Osmanlı payıtahtı olan İstanbul'dan ( Büyükçekmece ) başlayan ve Osmanlı'nın bir önceki payıtahtı Edirne'ye doğru Trakya coğrafyasında uzanan "Mimar Sinan Gezi Yolu"nun ilk etabını Edirne'ye bağlı Havsa ilçesinde sonlandırıyoruz. Edirne üzerinden Balkanlar'a doğru uzanan sefer ve ticaret yolları üzerinde önemli bir durak olan Havsa, Edirne'ye varmazdan evelki son menzil külliyesi olan Mirmiran Kurt Kasım Paşa Külliyesi'ne ev sahipliği yapmaktadır. Halk arasında Havsa Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi olarak da bilinen bu yapılar topluluğundan aşağıda bahsedeceğiz. Yeri gelmişken; Edirne il sınırları içerisinde bulunan fakat Sinan elinden çıkıp günümüze ulaşamayan, İpsala ilçesindeki Hüsrev Kethüda Kervansarayı'nı da not düşmek gerekiyor. İki payıtaht arasındaki aktif yollar üzerinde olmamasına rağmen, Çanakkale boğazı üzerinden gelen Anadolulu kafilelerin Edirne'ye yolculuklarındaki bir güzergah olarak değerlendirebileceğimiz bir noktada kurulmuş olması enteresandır. İstanbul'da çeşitli hayratları bulunan ve bunlar arasında Mimar Sinan elinden çıkmış eserlerin de olduğu Hüsrev Kethüda'nın İpsala'ya yaptırdığı bu yapıdan son kalanlar imar faaliyetleri sonucu yok edilmiştir. HAVSA Kasım Paşa ya da lakabıyla Kurt Kasım Paşa, Osmanlı’nın üç büyük sultanına veziriazamlık yapmış Sokollu Mehmed Paşa’nın oğludur. Sokollu Mehmed Paşa’nın Kurt Kasım Bey’i diğer oğulları arasında daha özel gördüğü, bu sebeple vefatına çok üzülmesinden sebep bu külliyede onun adının yaşatılmasını arzu ettiği aktarılmaktadır. Tanzimat öncesi Osmanlı’da mülki ve askeri nitelili bir unvan olan “Mirmiran” rütbesi; “beylerbeyi, günümüz orgenerallik rütbesinin karşılığı, umumi valilik, askeri-mülki eyalet valiliği” gibi bir denklik bildirir. Buradan Kurt Kasım Paşa’nın Osmanlı’ya hizmetleriyle de liyakat sahibi bir kimlik olduğunu biliyoruz. Kurt Kasım Bey'in 1572 yılında vefat ettiğinde Hersek Sancak Beyi görevini yürütmekte olduğunu yine vefeyatnameler vasıtasıyla öğreniyoruz. Kurt Kasım Paşa’ya atfedilen mezar günümüzde Havsa Belediye Binası’nın yanında, bir zamanlar adına yapılan külliyenin sınırları içerisinde olduğu şüphe götürmez bir mevkide yer almaktadır. Edirne yönüne giden araçlar Havsa merkezden geçerken bu şahsiyete atfedilen mezarın yanıbaşından geçmektedirler. HAVSA MiRMİRAN KASIM PAŞA KÜLLİYESİ ( HAVSA SOKOLLU MEHMED PAŞA KÜLLİYESİ ) Bir payıtahttan diğerine ( İstanbul – Edirne ) yolculuğumuzda Edirne’den önceki son durak yine bir menzil külliyesi olarak inşa edilmiş olan Edirne’nin Hafsa ilçesindeki “Mirmiran Kasım Paşa Külliyesi”dir. Halk arasında “Kurt Kasım Paşa Külliyesi” olarak da bilinen külliyenin bazı kaynaklarda adı, daha bilindik bir tarihi kişilik olan “Havsa Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi” diye geçmektedir. Külliye bütünlüğü içerisindeki yapılardan Mimar Sinan eserleri hakkında sağlam kaynakçalar olarak görülen Tezkiret’ül Bünyan, Tezkiret’ül Ebniye, Tuhfet’ül Mimarin ile Adsız Risale’den bilgi sahibi oluyoruz. Mirmiran Kurt Kasım Paşa Külliyesi; İstanbul’dan Edirne’ye uzanan sefer ve kervan yolları üzerinde neredeyse eşit uzaklıkta serpiştirilmiş görkemli Osmanlı Külliyeleri ( Büyükçekmece-Çorlu-Lüleburgaz-Babaeski ) arasında yer alır. Bu uzaklıklar kervanların ya da atlıların gün içinde binek olarak kullandıkları hayvanlarını daha fazla yormadan azami kullanabilecekleri uzaklıkları işaret eder ve dinlenmek üzere konak yeri ( menzil ) olarak belirlenmiştir. Bu sebeple genel olarak hanı da olan bu külliyeler “Menzil Külliyeleri” özellikleri taşırlar. Havsa’daki Mirmiran Kurt Kasım Paşa Külliyesi geniş bir alana yayılmıştır. Külliye bütünlüğü içerisinde Kurt Kasım Bey Camii, medresesi imareti, hamamı, arasta ve kervansarayı yer almaktaydı. Bu yapılardan günümüze cami, hamam ve dua kubbesiyle kendini ele veren arasta kısmının bir bölümü kalabilmiştir. Diğer yapılar ne yazık ki günümüze ulaşamamıştır. Mirmiran Kurt Kasım Paşa Külliyesi yapılarının aynı anda başlayıp bittiği düşünülemez. Buna karşılık yukarıda bahsettiğimiz kaynaklarda yapıların 1565-79 yılları arasında külliye bütünlüğü içerisindeki yerini aldığı bilinmektedir. Osmanlı Rus Savaşı sonrası Rus işgaliyle başlayan ciddi tahribatlar, 1912-13 yıllarındaki Bulgar İşgali’nde zirve yapmış ve yapılar büyük hasar görmüştür. Halk arasında “Bulgar Mezalimi” olarak görülen bu olaylar Havsalılar’ın hafızasında derin yer etmiştir. Bu olayın acılarını diri tutmak için dikilen ve adına “İntikam Anıtı” denilen bir anıt Kurt Kasım Paşa Camii’nin avlusunun kuzeybatı köşesinde hala durmaktadır. Balkan Savaşlarını’nın verdiği bu ağır tahribat 1939 yılında Trakya Umumi Müfettişi Kazım DİRİK Paşa’nın üstün gayretleriyle giderilmeye çalışılmış ve onarımlar yapılmıştır. Camii : Mirmiran Kurt Kasım Paşa Camii tek kubbe ile örtülü kare planlı bir yapıdır. Düzgün kesme taş malzeme ile bina edilmiş camiye at son cemaat yerini ancak geride kalan izler vasıtasıyla tahmin etmeye çalışıyoruz. Buna göre son cemaat yerinin üç kubbeyle örtülü, bu örtülerin kemerlerle bağlanarak ayakta tutulduğu düşünülmektedir. Cami harimine mukarnaslı bir kapıdan ulaşılmaktadır. Kısmen okunabilen taçkapısındaki kitabe Osmanlı’nın XVI. Yüzyıl şairlerinden Azmi’ye aittir. Kitabede okunabilen dizeler ancak şu kadardır : Hazret-i paşa-yi dindar u…. . Devlet ü……. Caminin ibadet mekanı birkaç sıra mukarnastan sonra tromplu bir kubbe ile örtülü idi. Ayrıca her cephedeki üç katlı pencereler ile iç mekan son derece mükemmel aydınlatılmıştır. Alt kattaki pencerelerin ortasına da kapaklı dolaplar yerleştirilmişti. Mihrap mermerden olup, iki yanında iki burmalı sütun ile sınırlandırılmıştı. Mihrap nişinin üzerine çarkıfelek motifli rozetler yerleştirilmişti. Ayrıca bir palmet ile sınırlanan bu nişin üzerine de Kuran’dan alınma bir ayet yerleştirilmişti. Minberi ise mermerden olup son derece sade idi. Yapı topluluğu kesme taştan yapılmış yer yer sövelerde mermerler kullanılmıştır. Son cemaat yerinin yanında kare kaideli yuvarlak gövdeli, tek şerefeli minaresi bulunmaktadır. Dua Kubbesi : Sokollu Külliyesinin arastasının ortasında cami ile kervansarayı birbirinden ayıran bir dua kubbesi bulunmaktadır. Bu dua kubbesi Fütüvvet tarikatı ve esnaf loncaları ile bağlantılıdır. Burada tarih boyunca önemli merasimler yapılmakta idi. Bazı kaynaklara göre burada 300 dükkanlık bir esnaf teşkilatı bulunmaktaydı. Dört ayağın birbirlerine sivri kemerlerle bağlandığı dua kubbesinin üst örtüsüne pandantiflerle geçilmektedir. Havsa’daki kuzey-güney yolunun ortasında adeta bir eyvan şeklindedir. Bu bölüm cami avlusuna ve kervansaray arasında bağlantıyı sağlamaktadır. Her iki yöndeki kaş kemerli iki renkli taştan yapılmış girişlerin yanında birer kemerli niş de bulunmaktadır. Hamam : Sokollu Külliyesinin bir bölümünü oluşturan hamam cami ile birlikte 1576-1577 yıllarında yapılmıştır. Osmanlı mimarisinde çifte hamam plan düzenindeki bu hamam, kadınlar ve erkekler bölümünden meydana gelmektedir. Hamamın erkekler bölümüne çarşı içerisindeki sokakta iki sütunlu bir revaktan girilmektedir. Hamamın giriş kapısı sokak seviyesinin biraz üstünde olduğundan buraya birkaç basamakla çıkılmaktadır. Kare planlı, tromplu bir kubbe ile örtülü olan soğukluk kısmı harap durumdadır. Duvarlarında nişler bulunan soğukluktan hamamın diğer bölümlerine geçilmektedir. Günümüze gelen kalıntılardan halvet bölümünün mermer kaplı olduğu anlaşılmaktadır. Kadınlar kısmı depo olarak kullanılmıştır. Bu bölüm erkekler kısmı ile aynı plan düzenindedir. Bu bölüme kuzey yönündeki sokaktan girilmektedir. Soğukluk kısmı iki yana küçük eyvanlarla açılmış ve üzeri basık bir kubbe ile örtülmüştür. Bu bölümden halvet hücrelerine iki ayrı kapıdan girilmektedir. Hamamın arakasında küçük kubbeli ve tonoz örtülü su deposu ile külhana ait olması gereken bazı bölümlerin izleri görülmektedir. Hamamda soğukluklarda kesme taş kullanılmıştır. Kadınlar kısmının soğukluk ve sıcaklık bölümleri moloz taştan yapılmıştır. Kemerlerde ve ara bölmelerin geçişlerinde de tuğlalara yer verilmiştir. Dergâh : Sokollu Külliyesinin cami avlusunun kuzeydoğusunda bulunan dergâhtan yalnızca mihrap duvarı ve mihrabın çıkıntısı günümüze ulaşabilmiştir. Dergâhın hangi tarikata ait olduğu anlaşılamamaktadır. Prof. Dr. Ara Altun ve Tülay Reyhanlı bu bölümün bir süre mescit olarak kullanıldığını belirtmişlerdir. Onlardan öğrenildiğine göre, dergâhın batıdan bir girişi ve girişin iki yanında da biri mihraplı olmak üzere iki ayrı bölümden meydana gelmiştir. Kervansaray : Sokollu Mehmet Paşa Kervansarayı, Sokollu Külliyesi ile birlikte 1576-1577 yıllarında yapılmıştır. Bu yapı günümüze gelememiştir. Sokollu Mehmet Paşa vakfiyesinden ve Evliya Çelebi ile Kâtip Çelebi’den öğrenildiğine göre külliyenin biri kervansaray olmak üzere iki hanı bulunuyordu. Ayrıca Mimar Sinan’ın yapmış olduğu eserleri belirten tezkirelerde de buradaki bir kervansaraydan söz edilmektedir. Günümüzde bunlara ait hücrelerden bazı kalıntılar külliyenin batısında dikkati çekmektedir. Kervansaray Sokollu Mehmet Paşa Camisi ile Dua Kubbesi aracılığı ile birleştirilmişti. Evliya Çelebi’nin Havsa Hatun Hanı diye sözünü ettiği hanın yeri de kesinlik kazanamamıştır. İmaret : Sokollu Mehmet Paşa Külliyesi ile birlikte 1576-1577 yıllarında yapılan imaretten herhangi bir kalıntı günümüze ulaşamamıştır. Ayrıca imaretin külliyenin neresinde yer aldığı da kesin olarak bilinmemektedir. Sokollu Camisi’nin yanındaki bazı duvar kalıntılarının buna ait olduğu düşünülmekle beraber bu da kesin değildir. Buradaki İlköğretim okulunun temellerinde bulunan kalıntıların da imaretle bağlantılı olması muhtemeldir. Çeşme : Sokollu Mehmet Paşa Külliyesinin köşesinde yer alan çeşme 1778-1779’da Sultan I. Abdülhamid tarafından yaptırılmıştır. Üç cepheli olan bu çeşme geniş saçaklı olup, üzeri küçük kubbecikli barok üsluptadır. ______________________________________
__________________
''Türkiye, Atatürk'ü Allah'a borçlusun, geriye kalan her şeyi de Atatürk'e...'' |
Bu Sayfayı Paylaşabilirsiniz |
Etiketler |
bitmedi, daha, elleşmeyin, gezi, konuma, mimar, sinan, yolu |
Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Önemli Uyarı | |
www.forumgercek.com binlerce kişinin paylaşım ve yorum yaptığı bir forum sitesidir. Kullanıcıların paylaşımları ve yorumları onaydan geçmeden hemen yayınlanmaktadır. Paylaşım ve yorumlardan doğabilecek bütün sorumluluk kullanıcıya aittir. Forumumuzda T.C. yasalarına aykırı ve telif hakkı içeren bir paylaşımın yapıldığına rastladıysanız, lütfen bizi bu konuda bilgilendiriniz. Bildiriniz incelenerek, 48 saat içerisinde gereken yapılacaktır. Bildirinizi BURADAN yapabilirsiniz. |