Binlerce Kadını Yaşatacak Aşı

[@OkyanusunKalbi]

Binlerce Kadını Yaşatacak Aşı

Rahim ağzı kanseri her yıl 250 bin kadını yaşamdan koparıyor. Oysa bulunan bir aşısı var ve can kaybını büyük ölçüde önlüyor. 9-14 yaş arası yapılması önerilen bu aşı 100’den fazla ülkede aşı programı kapsamında. Türkiye bu ülkeler arasında değil. 600 liraya yaptırılabilen aşıya sadece imkânı olanlar ulaşabiliyor.

Aşının kapsama alınması binlerce hayat kurtarabilir.

Herhangi bir kanseri önlemek elinizde olsaydı ne yapardınız?

Bugün biliyoruz ki rahim ağzı kanseri önlenebilir ve erken tanı konduğunda tedavi edilebilir bir kanser. Bugünkü bilgilerimiz, bu kansere HPV denilen ve en az 14 tanesinin yüksek riskli olduğu kabul edilen, 100’den fazla tipi olan bir virüsün yol açtığını gösteriyor. Bu virüs en sık karşılaşılan; cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan biri ve her yıl yaklaşık 14 milyon kişinin bu virüs ile enfekte olduğu tahmin ediliyor ve bir kişinin ömür boyu bu virüs ile karşılaşma olasılığı neredeyse yüzde 80 (Bogani, 2018). HPV bulaşı için penetratif ilişki şart değil çünkü pek çok cinsel yolla bulaşan enfeksiyonun tersine vücut sıvıları ile değil cilt teması ile bulaşıyor. Bu kadar yaygın olmasına ve kanser ile ilişkisine rağmen yüzde 90’ının hiçbir müdahale olmadan ortalama iki yıl içinde vücuttan tamamen temizleneceğini bilmek içimizi rahatlatmalı. HPV, vulva, anüs, penis ve ağız-boğaz kanserleri ile de ilişkili görülmekle birlikte rahim ağzı kanserinin hemen tamamından sorumlu. Ancak rahim ağzında HPV’ye bağlı gelişen kanser öncesi lezyonların çoğunluğu da kendiliğinden geriler, çok azı kansere ilerler. Kansere dönüşüm süresi bağışıklık sistemi sağlam olan kişilerde 15-20 yıl iken bu süre tedavi almayan HIV pozitifler gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde 5-10 yıldır. Kanser ile ilişkisi olmayan tipler (özellikle 6,11) ise genital bölge siğillerine yol açar. Siğiller nadiren ciddi sağlık sorunlarına yol açar, ancak çok sık görülür ve cinsel hayatı etkileyebilirler (Humanpapilloma virus (HPV) and cancer, 2020).Hakkında bu kadar çok bilgiye sahip olduğumuz bu kanserden korunmak için elimizde iki önemli silah var: Aşı ve tarama

BİRİNCİL KORUNMA: HPV AŞILARI
HPV aşıları rahim ağzı kanserlerinin yüzde 70’ini ve genital siğillerin de yüzde 90’ını önleyebilir. Aynı zamanda bu aşılar, HPV’e bağlı diğer kanserlerden de aynı şekilde koruyabilir. Günümüzde FDA (US Food and Drug Administration) tarafından onaylanmış üç tane HPV aşısı mevcut. 2006 yılında ilk onay alan aşı, siğillere yol açan iki tip (6,11) ve rahim ağzı kanserlerinin yüzde 70’inden sorumlu olan iki yüksek riskli tip (16,18) olmak üzere toplam dört tipe karşı etkili olan Gardasil, 2006’da onay aldı. Bunu 2007 başlarında onay alan ve sadece 16,18’e karşı etkili olan Cervarix izledi ve son olarak 2014 yılında 6,11 yanında yedi yüksek riskli tipe (16,18, 31,33,45,52,58) karşı koruyucu olan Gardasil 9 onay aldı (Bogani, 2018). Bugün Dünya Sağlık Örgütü her üç aşıyı da eşit düzeyde koruyucu kabul ediyor. Aşılar ilk FDA onaylarını 9-26 yaş aralığı için almış olmalarına karşın 2018 yılında yaş sınırı 45’e çıkarıldı.

Ancak yine de en etkin korunmanın virüsle hiç karşılaşmadan olacağını akılda tutmak gerekli bu nedenle önerilen öncelikli olarak kız çocuklarının 9-14 yaş aralığında aşılanmaları. Bazı ülkeler yakın zamanda erkek çocuklarını da aşılamaya başladı. Aynı zamanda bu yaş grubunda 6 ay ara ile iki doz aşı yeterli oluyor. 15 yaş sonrasında ise koruyuculuk için üç doz aşı (0, 1-2 ay, 6 ay) gerekli. Bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlarda aşı yaştan bağımsız üç doz olarak uygulanmalı. 26 yaş sonrası aşılama için bireysel karar verilmeli.

Pek çok aşı için olduğu gibi HPV aşılarını internette arattığınızda aşıya bağlı olduğu söylenen birçok klinik durum karşınıza çıkacaktır. Oysaki bugün elimizdeki veriler bu söylenenlerle örtüşmüyor. Bildiğimiz gerçekler ise bize HPV aşılarının güvenli olduğunu, enjeksiyon yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık, baş ağrısı, halsizlik, kas, eklem ağrısı gibi minör yan etkilerinin olduğunu söylüyor. Aşının içeriğindeki maddelerden birine alerjisi olanlarda alerjik reaksiyonda gelişebilir.

2006’dan 2020’e gelindiğinde bu aşının 100’den fazla ülkenin ulusal aşı programında olduğunu görüyoruz ki bizim ülkemiz bunlardan biri değil ne yazık ki (Human Papillomavirus (HPV) Vaccine Coverage Monitoring Manual, 2020).

ERİŞİLEBİLİRLİK GELİR SEVİYESİNE BAĞLI
Bir doz aşı maliyetinin neredeyse 600 lira olduğu düşünüldüğünde aşıya ancak gelir seviyesi yüksek kişilerin ulaşabileceğini tahmin etmek zor değil. Nitekim düşük gelir seviyesi olan ülkelerin yüzde 25’inden azında bu aşılar ulusal programa alınabilmiş durumda, oysa gelir seviyesi yüksek ülkelerin yüzde 80’i bunu çoktan yaptı. Maalesef benzer oranlar tarama programları için de geçerli.

İKİNCİL KORUNMA: TARAMA PROGRAMLARI
Papanicolaeu (Pap) testinin Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk uygulanmaya girmesinden bu yana rahim ağzı kanseri sıklığı yüzde 60 oranında azaldı; bu da bize uygun tarama ile rahim ağzı kanseri neredeyse tamamen önlenebilir olduğunu gösterir (Zhang, 2019).

Günümüzde kabul edilen üç tarama metodu mevcut. Pap testi, HPV+Pap test, yüksek riskli HPV testi. Dünya Sağlık Örgütü, taramaya 30 yaşından itibaren başlanmasını öneriyor (Humanpapilloma virus (HPV) and cancer, 2020). Pap testi ile her üç yılda bir, HPV testi ile ise beş yılda bir tarama 65 yaşına kadar devam edilmeli. 25 yaş altında yüksek HPV pozitiflik oranları nedeniyle sadece Pap testi ile tarama yapılması öneriliyor. Ülkemizde 2014 yılından beri Ulusal Serviks Kanseri Tarama Programı uygulanmakta. Bu programa dâhilinde, 30-65 yaşındaki tüm kadınlar, Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) veya Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) bünyesindeki Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri’nde [KETEM] 5 yıl aralıklarla HPV testi ve pozitifse aynı örnekten çalışılan Pap testi ile ücretsiz olarak taranıyor (Serviks Kanseri Tarama Programı Ulusal Standartları). Elbette bu testlerde hücresel değişiklik ya da HPV pozitifliği saptanırsa takip sıklığı artıyor.

Dr. Irmak SARAÇ
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

Kaynaklar
*Bogani, G. (2018). The role of human papilloma virus vaccines in cervical cancer: Prevention and treatment. Critical Reviews in Oncology/Hematology, 122, 92-97.
*Global strategy to accelerate the elimination of cervical cancer as a public health problem. (2020). World Health Organization.
*Humanpapilloma virus (HPV) and cancer. (2020, November 11). World Health Organization. https://www.who.int/news-room/fact-s...ervical-cancer
*Human Papillomavirus (HPV) Vaccine Coverage Monitoring Manual. (2020). World Health Organization. https://apps.who.int/iris/bitstream/...6-eng.pdf?ua=1
*Serviks Kanseri Tarama Programı Ulusal Standartları. (n.d.). T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser...ma-programı-ul usal-standartları.html
*Zhang, S. (2019, March). Human Papillomavirus in 2019: An Update on vervical cancer prevention and screening guidelines. Cleveland Clinic Journal of Medicine, 86(3), 173-178.


Kaynak