Peruz Terzakyan | Kanto

[@Mislina]

Döneminin en meşhur ve beğenilen kantocularındandır. ‘Afet-i Devran Peruz’ adıyla da tanınır. Ermeni kökenli kantocu kantolarını hem bestelemiş, hem de icra etmiştir. Sadi Yaver Ataman, tüm kanto söz ve bestelerinin kendisine ait olduğunu ancak notaya alanın Muzıka-î Humayun’dan bir hayranının olduğunu belirtmiştir.(Ataman, 1997: 271). “1870 yıllarında şarkı söylemeye başlamış, 1910 yılına kadar sahnelere çıkmıştır” (Koz, 1997: 152). ‘Sahne-i Alem’ adında bir tiyatro topluluğu kurmuştur.

Küçük Virjin, Viyolet, Flora, Amelya ve Peruz bu topluluğun kantocuları arasındadır. Ahmet Rasim’in dönemin atmosferiyle ilgili sıkça gözlemlerine yer verdiği Fuhş-i Atik adlı kitabında Peruz’un gözleri, göz kapakları, ağzı, burnu, tavrı, davranışı, sevecen bakışı, şarkıları ve sesiyle diğer kantoculara göre daha çekici, takdire değer ve samimi olduğundan söz eder. Rasim’in ifadesine göre Peruz’un daha cilveli, yetenekli, daha dostça bir görünüşü vardır. Bu sebeple de tiyatronun önkoltukları hiçbir zaman boş kalmamıştır ve kantoları okumasının ardından seyirciler loca, ve sandalyelerden sahneye çiçekler, mektuplar ve buketler fırlatmıştır (Rasim, 1987: 100-101).

Metin And, Peruz’un makyajı ve kostümünden şu şekilde bahsetmiştir:

“Kaşta gözde bol rastık ve sürme, başta arkaya dökülmüş saç......Sırtında göğüs ve kolları dekolte, dizkapağa boyda yavru-ağzı, kanarya sarısı, camgöbeği veya filizi, rengarenk pullu, yanar döner kemerli bol saçaklı fistan. Çiğpembe çorap, pomponlu ve sırmalı iskarpinler... ” (And, 1964: 37).Metin And, Peruz’un ilk kantolarının isimlerini “Yuma, ah yuma seydi” ve “Kalbi viranım yanıyor yok bana rahmedecek” olarak vermektedir (1964: 37).

Bunun dışında “‘Niçin beni’ (uşşak), ‘Eyvah canan’ (hicaz), ‘Bir yar sevdim’ (karcıgar), ‘Yeter artık’ (hicaz)” Ruhi Ayangil’in ismini verdiği kantolar arasındadır (Ayangil, 1994: 420). Nuhbe-i Elhan Kantoları’nda Peruz’a ait 10 kanto bulunmaktadır.

Metin And, Peruz’un makyajı ve kostümünden şu şekilde bahsetmiştir:

“Kaşta gözde bol rastık ve sürme, başta arkaya dökülmüş saç...... Sırtında göğüs ve kolları dekolte, dizkapağa boyda yavruağzı, kanarya sarısı, camgöbeği veya filizi, rengarenk pullu, yanar döner kemerli bol saçaklı fistan. Çiğpembe çorap, pomponlu ve sırmalı iskarpinler... ” (And, 1964: 37).Metin And, Peruz’un ilk kantolarının isimlerini “Yuma, ah yuma seydi” ve “Kalbi viranım yanıyor yok bana rahmedecek” olarak vermektedir (1964: 37). Bunun dışında “‘Niçin beni’ (uşşak), ‘Eyvah canan’ (hicaz), ‘Bir yar sevdim’ (karcıgar), ‘Yeter artık’ (hicaz)”

Ruhi Ayangil’in ismini verdiği kantolar arasındadır (Ayangil, 1994: 420). Nuhbe-i Elhan Kantoları’nda Peruz’a ait 10 kanto bulunmaktadır .

Sermet Muhtar Alus 11 Temmuz 1934 tarihli Yedigün gazetesinde yayınladığı makalesinde Kanto’dan ve kantocu hanımlardan şu şekilde bahsetmektedir;

“Güllü Agop’un Fasulcuyan’ın devirlerinde bale heyetleri, alafranga tarda şantözler, düettolar, kuvertettolar varmış, fakat kanto yokmuş. Peruz bu kar’ın mucidi ve kantocuların piri olduğunu söylerler. Ben bu satırları yazarken bizde misafir bulunan eski ahbaplardan yaşlı bir hanım bunu cerh etti. Onun rivayetine nazaran Peruz’un ortada adı sanı yokken yoğurtçu çayırının nihayetindeki tiyatroda Aromik isminde kara kaşlı, kara gözlü, şirin tombalak bir kadın
“Muhaciriz, biçareyiz ama ne bahtı karayız”
diye yanık yanık kanto söyledikten sonra bıldırcın gibi hoplarmış”

Ayrıca Peruz’dan bahsederken;
“Kaşta gözde bol rastık ve sürme, başta arkaya dökülmüş saç, sırtında göğüs ve kolları dekolte, dizkapağı boyunda yavruağzı, kanarya sarısı, camgöbeği veya filizi, rengarenk pullu yanar döner kemerli bol saçaklı fistan. Çiğ pembe çorap, pomponlu ve sırmalı iskapinler.”

Ahmet Rasim Bey’de Peruz’un hayranlarından bahsederek;
“Peruz Hanım’a hayran olan çoktur. Onun çıkacağı tiyatroda salon boşyer kalmamacasına dolar. Erkenden gelip sahne kenarında yer kapmak ayrı bir gönül işidir. Peruz’un en iyi söylediği kantolar, “Kalbi viranım yanıyor, yok bana rahmedecek” ve “Arap Kantosu” dur. Tersane topçu neferinden kalem efendisine kadar her türlü hayran sahneye çiçekler, fiyonklu mektuplar hatta para bile fırlatılır.”

Peki nasıl oldu da hatırladı denizde boğulduğunu nasıl oldu da peki anlatamıyorum biliyorsun

Öyle ölüme düşkündü ki biyoloji sıfır bir şarkı yiyor şimdi şapkalarını orospular eksiliyor

Ama yok ne olur ağlama böyle ama yok şunun şurasında tramvaysız, çocuk olmak turunç olmak

Kantocu Peruz sahiden yaşadı mı patron?

Ece Ayhan

[@ReaL]

Kantocu olarak bir kişiyi bilirdim, o da Nurhan Damcıoğlu..

İkinciyi de eklemiş oldum. Her ne kadar sanatını icra edişini göremedik ama, en azından bilgi sahibi olduk.

Youtube'de de videosu yok.

* * *

Ellerine sağlık, teşekkürler Kaylule..

[@Sevda]

İlk kez duydum ismini. O dönemin kantocuları pek cilveli ve rengarenk insanlarmış anlaşılan. Onlara vurgun olan bıçkın İstanbul delikanlıları ve külhanbeyleri de çoktur eminim.

Kantonun sözlerini okurken kulağımda bir kanto nağmesi çınladı, gözümün önünde ise Peruz Terzakyan kanto oynarken canlandı nerdeyse.

Teşekkürler Kaylule.

[@Redwine]

Paylaşım için teşekkürler Kaylule...

[@Türkü]

Teşekkürler Kaylule, zamanında tüm sahneyi dolduran herkesin hayranı olduğu yeni bir kantocu öğrenmiş oldum.

[@Liaaa]

Eğlence ve karikatürize tiplemelere yönelik olduğundan zor olsa gerek kantoculuk.

Nurhan Damcıoğlu ve Seyfi Dursunoğlu'yu bilirken bir kantocu hakkında da bilgi sahibi oldum.

Teşekkürler Mislina.

[@Çengelli İğne]

Peruz ismini de ilk kez duydum.

Öğrenmiş oldum.

Teşekkürler.