|
Çevrimdışı
Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.
|
Osmanlı'daki Tarikatçı 10 Padişah
Osmanlı'daki Tarikatçı 10 Padişah
Osmanlı’nın kuruluşundan itibaren sultanlar ve tarikat şeyhleri arasında yakın bir ilişki vardı. Bu durum devletin kuruluşundan gelişme hatta yıkılışına kadar da böyle devam etti.
17. yüzyıl da tasavvufi anlayışın yaygın olduğu yer İstanbul’du. Devamında gelen iller ise Bursa, Konya, Amasya, Kastamonu, Antalya, Diyarbakır ve Manisa’ydı.
Kuruluşundan itibaren Osmanlı padişahlarının tasavvuf erbaplarıyla hep dirsek temasları oldu. Kimi zaman ziyaretlerine gittiler, kimi zaman da saraya davet ettiler. Bir araya geldiklerindeyse vaazlarını dinlediler ya da nasihatlerine kulak verdiler. Şeyhler padişahlara adaletli davranmalarını tembihliyor ve yaptıkları hatalar konusunda uyarıyordu.
Padişahlar sefere çıkarken de yine şeyhlerden manevi destek alıyordu. Bu ilişkiler sonucunda bazı tarikatlar vakıflaştırıldı, vergilerden muaf tutuldular ve de bazılarına hazineden maaş bile bağlandı.
Hükümdarların çoğu tarikatlara girdi. Bazıları tarikat mensuplarının kızlarını alarak; ya da vererek akrabalık bağlarını bile güçlendirdi.
Peki hangi padişah ilk kez bir şeyhin kızını almıştı? Halvetiyye şeyhi Bedrizade Muhittin Efendi ‘yi Konya’dan bizzat İstanbul’a kim getirtti?
Seferde başarılı olamayınca şeyhinin yanına sığınan padişah kimdi? Anadolu’da hangi tarikatlar vardı? Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışına dek en çok destek gören tarikatlar hangileriydi?
17. yüzyılda İstanbul’da temelleri atılan tarikatın ismi neydi? Cevapları bu konuda..
İşte Osmanlı’daki tarikatçı 10 Padişah…
Sarayda tarikatlar her zaman birbirlerine yakın oldular. Bunun en önemli sebebi tarikatların aynı zamanda bir kültür merkezi gibi kullanılmasıydı. Çünkü tarikat şeyhleri aynı zamanda tıp, astronomi, musiki gibi ilim ve meslek dallarında hizmet veriyorlardı.
1300 yıllarda neşredilen, Mecmûa-i Tekâyâ dergisine göre o dönemde yer alan tekke ve dergahların sayısı 304’tü. 17. yüzyıl itibariyle Osmanlı’daki bütün tarikat mensupları gerek merkezlere olan tekkelerde gerekse cami ve medrese ve bulundukları yerlerde Anadolu tasavvuf kültürünü yaymak amacıyla yoğun faaliyetler gösterdiler. Peki o dönemde Anadolu’da hangi tarikatlar vardı?
Halvetiyye, Mevleviyye, Bayramiyye, Celvetiyye, Nakşibendiyye, Kadiriyye, Bektaşiyye, Semerkandiyye, Zeyniyye , Kübreviyye, Şazeliyye.. Bunlardan Mevleviyye, Bektaşiyye, Bayramiyye, Celvetiyye Anadolu topraklarında kuruldu.
Muhittin Arabi’nin düşünce sistemi hemen her tarikatta kabul gördü ve Osmanlı tasavvufunda önemli bir yer tuttu.
Fakat 17.yüzyıl’da Anadolu’nun en yaygın tarikatı Halvettiyyeydi. 1412’de kurulan ve Nakşibendilik sentezi olan Halvetiyyelik, imparatorluğun yıkılışına dek destek gören en büyük tarikatlardan biriydi. Daha önce kurulmuş olan Gülşeniyye, Sünbiliyye, Uşakiyye gibi tarikatlara ilave olarak Cahidiyye, Ramazaniyye, Mısıriyye gibi tarikatlara teessüs ettiler. Bu şubelere mensup şeyhler başta İstanbul olmak üzere Anadolu’nun her yanına yayıldılar. İstanbul’da da Fatih, Şehremini, Topkapı, Çarşamba, Tophane ve Aksaray gibi semtlerde tekkeler kurdular. Anadolu’da ise Bursa, Sivas, Uşak, Kütahya, Amasya gibi illerde yer aldılar.
Bu dönemdeki diğer yaygın olan tarikat ise Konya’da Çelebiler tarafından kurulan Mevleviyye’ydi.
Mevleviyye tarikatının İstanbul’da en yaygın olduğu ilçeler, Yenikapı, Galata, Beşiktaş ve Kasımpaşa’ydı. Yaygın tarikatlardan bir diğeri ise Bayramiyye’ydi. Bayramiyye Kayseri’de temsil edilse de İstanbul’da da etkiliydi. Fakat merkezi Ankara’daydı.
17. yy.da İstanbul’da temelleri atılan Celvetiyye İstanbul, Bursa, Aksaray ve Manisa gibi illerde faaliyetler gösteriyordu.
Nakşibendiyye ise Diyarbakır, Bursa, Amasya gibi illerde faaliyet gösterse de 17.yüzyıl’ın sonunda yerini Müceddiyye tarikatına bıraktı. Bektaşiyye tarikatının merkezi Hacı Bektaş da olsa da İstanbul, Isparta, Antalya’da temsil edildi.
Orhan Gazi ve Yıldırım Bayezid Ayiler tarikatıyla ilgiliydi. II. Murad, II Bayezid, Halveti, Nakşi ve Kadimiler tarikatına bağlıydı.
III. Selim, II. Mahmud ve Abdülaziz Mevleviler tarikatına yakındı.
Peki ya diğer padişahlar? Onlar hangi tarikata ilgi gösterdiler.
1- Sultan I. Ahmed
Celvetiyye tarikatına bağlı olan Sultan I. Ahmed’in derviş meşrep bir padişah olduğu biliniyor. Hatta Aziz Mahmud Hudayu Efendiye o kadar çok bağlıydı ki atına onu bindirip kendisi de ardından yürüyordu. Ve başka Halvetiyye şeyhi Bedrizade Muhittin Efendi’yi Konya’dan bizzat İstanbul’a getirdi ve ona Sultan Selim Camii vaizliğini verdi.
2- Yıldırım Bayezid
Zeyniyye tarikatına bağlı olan Yıldırım Bayezid, 1399’da Bursa’da Kalealeti denilen yere Zaviye- i Ali inşa ettirdiği, Bursa’daki bazı topraklarla Gemlik ve Tuzla körfezlerini tarikatlara vakfettiği, Fatih’de Bursa’da Emir sultan Camisini ve türbe yaptırdığı, mezra ve bahçeleri zaviyeye vakfettiği biliniyor.
3- Yavuz Sultan Selim
Sünbüliyye tarikatına bağlı olan Yavuz Sultan Selim’in Gülbahar hatun adına Trabzon’da türbe yaptırdığı biliniyor. Bir diğer detaysa Giresun’da tekke inşa ettirmesi.
Babası I. Ahmed gibi Hüdayi Efendi’ye bağlıydı. İran seferinde başarılı olamayınca gelip onun yanına sığınmıştı. Hüdayı Efendi ise II. Osman’a aracılık ederek onu affettirmişti.
5- Osman Gazi
Ahi tarikatına bağlı olan Osman Bey, tarikatlar arasına giren hükümdarlardandı. Şeyhlerle akrabalık bağları olsun istiyordu. Sonuç olarak da Şeyh Edebali’nin kızını aldı.
6- Fatih Sultan Mehmet
Bayramiyye tarikatına bağlı olan Fatih Sultan Mehmet, Eyüp Türbesindeki Akşemseddin Efendi Hazretleri’nde kılıç kuşanmaya başladı. Fatih Sultan Mehmet’in kılıç kuşanması kısa bir sürede gelenek halini aldı, diğer padişahlara da örnek oldu.
7- IV. Murad
Bayramiyye tarikatına bağlı olan Fatih Sultan Mehmet’in ardından Celvetiyye tarikatına bağlı olan IV. Muradsa kılıcını çok saygı duyduğu Hüdayu Efendiye kuşattı. Hatta bunun için öyle bir tören hazırlandı ki devrin en önemli şeyh ve çelebileri törende hazır bulundu. Revan ve Tebriz seferine çıkan IV. Murad Konya’ya geldiği 2 Mayıs 1635 tarihinde Hz. Mevlana’nın türbesini ziyaret etti ve semaya katıldı. Şeyhe de kürk hediye etti. Dervişler için 1000 akçe verdi.
8- I. Sultan İbrahim
Halvetiyye tarikatına bağlı olan Sultan İbrahim’i diğer sultanlardan ayıran durumu biraz farklıydı, bir rahatsızlığı vardı ve o rahatsızlığından kurtulmak için Konya’dan Pir Hüseyin Çelebi’yi getirtmişti.
9- IV. Mehmet
Saltanatı boyunca şeyhlerle iyi ilişkiler içinde oldu. Karabaşiyye tarikatının bazı meclislerine katıldı ve Karabaş Veli Ali Alaattin El Atvel’e olan hayranlığını dile getirmekten hiç çekinmedi. Hüsnü Hasan Efendi’nin kendisine sarayda vaaz etmesini ayrıca zikir yaptırmasını istedi. Saraydaki has odalılar, hazineliler, kilerliler ve Enderun ağaları da biat edip bu devrana katıldı.
10- Sultan II. Mustafa
Halvetiyye tarikatına bağlı olan Sultan II. Mustafa, Lale Efendi’yi sık sık ziyaret etti ve onun için bir bina yaptırmak istedi. Onunla o bina içerisinde ayrı olarak görüşeceklerdi.
Lale Efendi’yse Sultan II. Mustafa’nın teklifini reddetti.
Çünkü maddi bir desteğe ihtiyacı yoktu. Herkesin göreceği şekilde ziyaretler gerçekleşmeliydi. Bu konu üzerineyse Sultan II. Mustafa, Lale Efendi’yi haftanın iki gece gizlice ziyaret etti ve sohbetlerine katılmaktan hiç vazgeçmedi.
|
14.06.2021, 00:30
