Jorge Luis Borges (Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo)(1899-1986)

[@Basakca]

Jorge Luis Borges

(1899-1986)

Doğum : Jorge Francisco Isidoro Luis Borges - 24 Ağustos 1899 - Buenos Aires, Arjantin
Ölüm : 14 Haziran 1986 (86 yaşında) - Cenevre, İsviçre
Milliyet : Arjantin
Meslek : Yazar, şair, eleştirmen, kütüphaneci

Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo veya bilinen adıyla Jorge Luis Borges (24 Ağustos 1899 - 14 Haziran 1986), Arjantinli öykü ve deneme yazarı, şair ve çevirmen. Büyülü gerçekçilik akımının önde gelen isimlerindendir ve gerçeküstücülük konusunda yazdığı denemeleri ile ünlüdür.

Hayatı

Borges, 24 Ağustos 1899 tarihinde Buenos Aires'te doğdu. Babasının annesi İngiliz olduğu ve evde iki lisan birden konuşulduğu için daha çocukken her iki lisanı da çok güzel konuşabiliyordu. Oğluna satranç tahtasında Zeno'nun paradoksunu öğreten Jorge Guillermo Borges avukat ve psikoloji öğretmeniydi. Evlerinde Borges'in muhayyilesini sürekli olarak işgal edecek bir bahçe ve kütüphane vardı.

Babasının görme yetisinin azalması üzerine, aile tedavi için I. Dünya Savaşı'ndan önce (1914) Cenevre'ye taşındı. Burada kaldıkları süre boyunca Borges Calvin Koleji'ne devam ederek, Lâtince, Fransızca ve Almanca öğrendi. Sembolizm akımının örneklerinden Verlaine, Rimbaud ve Mallarmé'in eserleriyle bu sırada tanıştı. Schopenhauer'a olan sevgisi ve Walt Whitman'ı keşfetmesi de Cenevrede'yken başladı.

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra ailesiyle birlikte İspanya'ya taşındı. Borges artık yazar olmaya karar vermişti, babasına 1870'lerde geçen bir roman yazmaya yardım ediyordu. Birkaç edebî gruba girme çalışmasından sonra, kendine akıl hocası buldu: Endülüs'lü şair Rafael Cansinos-Asséns. Onun etkisiyle kendisini "ultraistler" grubundan saymaya başladı ama kısa zamanda aidiyet hissinden sıkılarak kimseye bağlı olmadan birşeyler yapmaya çalıştı. Denemelerle ve şiirle pasifizm, anarşi, Rus devrimi gibi bâzı şeyleri övdüğü, genel düşüncelerini dile getirdiği iki kitap yazdı. Ama sonra yazdıklarından utanarak, her iki kitabı da İspanya'dan ayrılmadan önce imha etti.

1940'larda Jorge Luis Borges,
"Historia de la Literatura Arjantin Cilt II" (1968) alınan fotoğraf

1921'de ailesiyle Buenos Aires'e geri dönmesinden sonra, babasının arkadaşı Macedonio Fernandéz'in düşüncelerinden etkilenmesi, düşüncenin yeni yollarına yönelmesine neden oldu. Fernandez'in düşünceleri Schopenhauer, Berkeley ve Hume'ün bir yansıması idi. Edebî stili ekzantrik ve düşünce tarzı karmaşıktı. Borges'e en büyük etkisi her şeye kuşkuculukla bakmasını sağlamasıdır.

1976 yılında Borges.

1923'te ilk kitabı olan Buenos Aires Tutkusu (Ferver de Buenos Aires)'i çıkardı. 1924-1933 arası Borges için oldukça heyecan verici bir zamandı. Bu dönemde pek çok yazısı ve şiiri basıldı. Luna de Enfrente 1925'te, San Martin Defteri (Cuaderno San Martín) 1929'da basıldı. 1933-1934 yıllarında Crítica'da Alçaklığın Evrensel Tarihi (Historia universal de la infamia) yayımlandı. Bu öykü dizisi, önceden basılmış bâzı hikâyelerden alınan karakterler ve fikirler üzerine yeniden hikâye yazmakla oluşmuştu. Gerçeği ve hikâyeyi harmanladığı bu hikâyeler gerçeküstü bir otantizm taşıyorlardı. Daha sonraları bu tarz "büyülü gerçekçilik"in ilk örneklerinden sayılacaktı. Ama onun asıl kariyeri 1935'te yazdığı "Borges stili"nin ilk örneği denilen, hayâlî bir romanı eleştirdiği "Al-Motasim'e Bir Bakış" isimli öyküsüdür.

1936'da denemelerini topladığı Sonsuzluğun Tarihi Historia de la Eternidad basıldı. Bu sırada maddî sıkıntılar çekiyordu, bu nedenle 1937'de Belediye Kütühânesi'nde çalışmaya başladı. Kütüphânedeki işi hafif olan yazar, iş günlerinin kalanını klâsikleri okuyarak ve modern edebiyatın uluslar arası örneklerini İspanyolca'ya çevirerek geçirmiştir. Virginia Woolf'un ve William Faulkner'ın kitapları İspanyolcaya ilk kez bu dönemde Borges tarafından kazandırılmıştır. Yaratıcılığını kaybetmekten korkan Borges, eşşiz bir eser yazmak istedi ve "Pierre Menard, Don Quixote'un Yazarı"'nı kaleme aldı. Ardından da "Tlön, Uqbar, Orbis Tertius" geldi. Her iki hikâye Victoria Ocampo'nun Sur edebiyat dergisinde yayınlandı. Bunların başarısının verdiği motivasyonla Babil Kütüphanesi'nin çalışmalarına başladı.

1941'de bu öykülerin toplandığı Yolları Çatallanan Bahçe basıldı. Aynı hikâyeler toparlanarak "Artifices"e eklendi ve ve 1944'de Ficciones adıyla yeniden basıldı. 1942'de "Bustos Domecq" takma adı altında Adolfo Bioy Casares ile birlikte polisiye hikâyeler dizisi olan Don İsidro İçin Altı Problem'i yazdılar. Felsefe, gerçekler, fantazi ve gizemleri harmanladığı bu yeni öykülerin yanında, El Hogar'da anti-semitizmi, faşizmi ve nazizmi eşeltiren politik makaleler de yazıyordu. Bu makalelerle oldukça tanındı. 1946'da Juan Peron'un iktidara gelişiyle, kütüphânedeki işinden atıldı. Bu işten atılma onun için bir tür kurtuluş olmuştu, çünkü hem Arjantin'den Uruguay'a kadar pek çok yeri gezip, Budizm'den Blake'e kadar pek çok konuda seminerler veriyor, hem de iyi para kazanıyordu. Ama ailesi Peron'un baskıcı rejiminde zor günler geçirdi, annesi ve kız kardeşi hapse girdi. 1949'da ikinci önemli kısa hikâyeler kitabı Alef (El Alef) basıldı.

1955'de Peron devrilince Borges hayâlindeki meslek olan Arjantin Ulusal Kütüphânesi Müdürlüğü'ne getirildi. ailesinden gelen hastalık nedeniyle görme bozukluğu çeken Borges bu dönemde görme yetisini tamamen kaybetti. "Beni aynı anda hem 800,000 kitabı hem de karanlığı veren Tanrı'nın muhteşem ironisi" diyerek bu gerçeği kabûllenmiştir. (Umberto Eco unutulmaz romanı Gülün Adı'nda yer alan ana karakterlerden kör kütüphaneciyi Borges'ten esinlenerek oluşturmuştur.)

1956'da Buenos Aires Üniversitesi'nde İngiliz ve Amerikan edebiyatı profesörlüğüne atandı ve 12 yıl bu görevi yürüttü. 1961'de Samuel Beckett'le birlikte Uluslararası Yayımcılar Ödülü'nü (Formentor Ödülü) kazandı. Bu ödül ona gecikmiş bir uluslararası ün kazandırdı. Gözlerinin görmeyişini şiire yönelerek telâfi etmeye çalıştı. 1970'li yıllarda ABD'de çeşitli üniversitelerde dersler verdi. 1973'te Peron geri dönünce, görevinden istifa etti. Ders vererek ve yolculuk yaparak geçirdiği zamanın meyvesi 1975'te basılan toplama hikâyelerin olduğu Kum Kitabı (El libro de arena) oldu. Dünya gezilerinin sonucu ona eşlik eden Maria Kodama'nın resimlerini çektiği yazılarını ise kendi yazdığı Atlas(1984)'la sonuçlandı.

Borges L'Hôtel , Paris , 1969 yılında

Zannedilenin aksine, Nobel ödülünü alamadan 87 yaşında, 14 Haziran 1986'da Cenevre'de karaciğer kanserinden hayatını kaybetti.

[MEDIA]File Den[/MEDIA]

[@Basakca]

Eserleri

• Fervor de Buenos Aires (Buenos Aires Tutkusu), 1923, şiir
• Luna de enfrente (Yolun Ötesinde Ay), 1925, şiir
• El tamaño de mi esperanza, 1925, denemeler
• El idioma de los argentinos, 1928, denemeler
• Cuaderno San Martin (San Martin Defteri), 1929, şiir
• Evaristo Carriego, 1930, denemeler
• Discusión, 1932, denemeler ve eleştiriler
• Historia universal de la infamia (Alçaklığın Evrensel Tarihi), 1935, hikayeler
• Historia de la eternidad (Sonsuzluğun Tarihi), 1936, denemeler
• El jardín de senderos que se bifurcan (Yolları Çatallanan Bahçe), 1941, hikayeler
• Seis problemas para don Isidro (Don İsidro İçin Altı Problem), 1942, Adolfo Bioy Casares’le yazılmış detektif hikâyeleri
• Poemas: 1922-1943, 1943, şiir
• Ficciones (Ficciones Hayaller ve Hikayeler), 1944, kısa hikâyeler
• Un modelo para la muerte, 1946, Adolfo Bioy Casares ile yazılmış detektif hikâyeleri
• Dos fantasías memorables, 1946, Adolfo Bioy Casares ile yazılmış fantastik hikâyeler
• El Aleph (Alef), 1949, denemeler, hikayeler
• Aspectos de la poesía gauchesca, 1950, eleştiriler
• Antiguas literaturas germánicas, 1951, eleştiriler
• La muerte y la brújula (Ölüm ve Pusula), 1951, kısa hikâyeler
• Otras inquisiciones 1937-1952 (Öteki Soruşturmalar), 1952, denemeler ve eleştiriler
• Historia de la Eternidad (Sonsuzluğun Tarihi), 1953, denemeler, kısa hikâyeler ve eleştiriler
• El "Martín Fierro", 1953, denemeler
• Poemas : 1923-1953, 1954, şiirler
• Los orilleros; El paraíso de los creyentes, 1955, Adolfo Bioy Casares ile iki senaryo
• Leopoldo Lugones, 1955, Betina Edelborg ile eleştiriler
• La hermana de Eloísa, 1955, kısa hikâyeler
• Manual de zoología fantástica (Kurgusal Varlıklar Kitabı), 1957, Margarita Guerrero ile yazılmış kurgusal hayvan metinleri
• Libro del cielo y del infierno, 1960, Adolfo Bioy Casares ile denemeler
• El Hacedor, 1960, şiirler
• Antología Personal, 1961, denemeler, şiir veleştiriler
• El lenguaje de Buenos Aires, 1963, José Edmundo Clemente ile uzun denemeler
• Introducción a la literatura inglesa (İngiliz Edebiyatı Tarihi), 1965, María Esther Vázquez ile eleştiri
• Para las seis cuerdas, 1965, Tango ve milongalar için sözler
• Literaturas germánicas medievales (Ortaçağ Alman Edebiyatı), 1966, María Esther Vázquez ile eleştiri
• Crónicas de Bustos Domecq, 1967, Adolfo Bioy Casares ile denemeler
• Introducción a la literatura norteamericana (Amerikan Edebiyatına Giriş), 1967, Esther Zemborain de Torres ile eleştiri
• Conversations with Jorge Luis Borges (Borges'le Konuşmalar), 1968, Richard Burgin ile
• Nueva Antología Personal, 1968, denemeler, şiirler ve eleştiriler
• Elogio de la Sombra(Karanlığa Övgü), 1969, şiir
• El otro, el mismo, 1969, şiir
• El informe de Brodie (Brodie Raporu), 1970, kısa hikâyeler
• El congreso, 1971, denemeler
• Nuevos Cuentos de Bustos Domecq, Adolfo Bioy Casares ile beraber
• El oro de los tigres, 1972, şiir.
• El libro de arena (Kum Kitabı), 1975, Kısa hikâyeler
• La Rosa Profunda (Sonsuz Gül), 1975, şiir
• La moneda de hierro, 1976, şiir
• Diálogos, 1976, Borges ve Ernesto Sabato arasında konuşmalar
• Que es el Budismo?, 1976, dersler
• Historia de la Noche, 1977, şiirler
• Prólogos con un Prólogo de Prólogos, 1977, kitap önsözleri
• Borges El Memorioso, 1977, Antonio Carrizo ile konuşmalar
• Rosa y Azul: La rosa de Paracelso; Tigres Azules, 1977
• Borges, oral, 1979, dersler
• Siete noches (Yedi Gece) 1980, dersler
• La cifra, 1981, şiir
• Nueve ensayos dantescos (Dantevari Denemeler), 1982, Dante üzerine denemeler
• Un argumento, 1983
• Veinticinco Agosto 1983 y otros cuentos, 1983, kısa hikâyeler
• Atlas (Atlas), 1984, María Kodama ile hikayeler ve denemeler
• Los conjurados, 1985, şiir
• Textos cautivos, 1986, eleştiriler
• This Craft of Verse, 2000, dersler

[@Basakca]

Anlar

Eğer, yeniden başlayabilseydim yaşamaya,
İkincisinde, daha çok hata yapardım.
Kusursuz olmaya çalışmaz, sırtüstü yatardım.
Neşeli olurdum, ilkinde olmadığım kadar,
Çok az şeyi
Ciddiyetle yapardım.
Temizlik sorun bile olmazdı asla.
Daha çok riske girerdim.
Seyahat ederdim daha fazla.
Daha çok güneş doğuşu izler,
Daha çok dağa tırmanır, daha çok nehirde yüzerdim.
Görmediğim bir çok yere giderdim.
Dondurma yerdim doyasıya ve daha az bezelye.
Gerçek sorunlarım olurdu hayali olanların yerine.
Yaşamın her anını gerçek ve verimli kılan insanlardandım ben.
Yeniden başlayabilseydim eğer, yalnız mutlu anlarım olurdu.
Farkında mısınız bilmem. Yaşam budur zaten.
Anlar, sadece anlar. Siz de anı yaşayın.
Hiçbir yere yanında termometre, su, şemsiye ve paraşüt almadan,
Gitmeyen insanlardandım ben.
Yeniden başlayabilseydim eğer, hiçbir şey taşımazdım.
Eğer yeniden başlayabilseydim,
İlkbaharda pabuçlarımı fırlatır atardım.
Ve sonbahar bitene kadar yürürdüm çıplak ayaklarla.
Bilinmeyen yollar keşfeder, güneşin tadına varır,
Çocuklarla oynardım, bir şansım olsaydı eğer.
Ama işte 85'indeyim ve biliyorum...
ÖLÜYORUM...

Jorge Luis Borges

[@OkyanusunKalbi]

Jorge Luis Borges Doğum Günü anısına

1899’da Buenos Aires’te doğdu. Edebiyata düşkün babası sayesinde çocukluğunu kitaplarla dolu bir evde geçirdi. Ortaöğrenimini Cenevre’de tamamladı ve daha sonra özel dersler aldı. Öyküleri önce Arjantin’deki Sur dergisinde, daha sonra İspanya ve Fransa’da yayımlandı. 1961’de İspanya’da Formentor, 1962’de Fransa’da Commandeur de l’Ordre des Arts et Lettres ödüllerini almasıyla ünü bütün dünyaya yayıldı. Çeşitli Amerikan, İngiliz ve Fransız üniversitelerinde ders verdi, bir süre Avrupa’da dolaştı ve bütün dünyada birçok ödül aldı. Borges, 14 Haziran 1986’da Cenevre’de, yirmi yıldır tanıdığı ve son yıllarında yanından ayrılmayan María Kodama’yla evlendikten kısa bir süre sonra öldü. Başlıca yapıtları: Evaristo Carriego (1930), Alçaklığın Evrensel Tarihi (1935), Ficciones (1944), Alef (1949), Öteki Soruşturmalar (1952), Brodie Raporu (1970), Kum Kitabı (1975), Sonsuz Gül (1975), Dantevari Denemeler (1982), Shakespeare’in Belleği (1983).

YAZDIĞI KİTAPLAR

Yaratan
Şiirle düzyazının iç içe geçtiği Yaratan’da Borges, hayatının ve metinlerinin olmazsa olmazları sayılan kaplanlardan, rüyalardan, “öteki ben”den besleniyor. Gerçeküstü bir anlatımla hem felsefi hem edebi bir metin yaratan Borges, “bir koleksiyon” olarak nitelendirdiği bu eserini, kendi külliyatının en kişisel parçası olarak anıyor. Yaratan, Borges’in dünyasına biraz daha sokulmak için bulunmaz bir fırsat.

Şifre
Borges’in felsefi dünyasının şifreleri...
“Evren ya da zaman denen açıklanamaz olaylar dizisinden oluşan” bu kitapta Borges’in, düşünsel şiirleri yer alıyor. Dünya, Borges’e göre, her şeyin ve herkesin, yani şifrelerin giderek birbirine dönüştüğü bir oyuna benzer. Bu şifreler oyunların hem anahtarı hem de kilidi olabilir. Borges, şiirleriyle bizi bu oyuna davet ediyor.

Öteki Soruşturmalar
Latin Amerika ve dünya edebiyatının önde gelen isimlerinden J. L. Borges, çok sayıda yazarın üslubunu, tekniğini ve edebiyat hakkındaki düşüncelerini neredeyse tek başına değiştiren, eserleriyle çağımıza damgasını vuran bir şair, öykü ve deneme yazarı. Formenter Ödülü’nü aldığı 1961’den bu yana giderek artan bir hayran kitlesi kazanan, defalarca No...

Brodie Raporu
Latin Amerika’nın ve dünya edebiyatının önde gelen isimlerinden J.L. Borges, çok sayıda yazarın üslûbunu, tekniğini ve edebiyat hakkındaki düşüncelerini neredeyse tek başına değiştiren, eserleriyle çağımıza damgasını vuran bir şair, öykü ve deneme yazarı. Formenter Ödülü’nü aldığı 1961’den bu yana eserleri klasik sayılan ve giderek artan bir hayran...

Evaristo Carriego
Borges 1930’da Evaristo Carriego’yu yayımladığında, varoşlardan gelen bir şairin hayatını ve çalışmalarını yazdığı için eleştirilmişti. Daha sonraları bu kitabı, doğup büyüdüğü Buenos Aires’in ve çocukluğunu geçirdiği Palermo mahallesinin “öteki yüzünü”, köşeyi dönünce karşısına çıkan “bıçakların ve gitarların Palermo’sunu” anlatmak için yazdığını ...

Atlas
Atlas, Jorge Luis Borges´in tüm kitaplarından farklı bir kitap. Borges ile eşi María Kodama´nın, dünyanın dört bir yöresinde benzersiz sesleri, dilleri, alacakaranlıkları, kentleri, bahçeleri, insanları keşfedişlerinin seyri içinde ortaya çıkan bir Atlas. Havasını içlerine çektikleri İstanbul, Venedik, Atina, Cenevre, Roma, Paris ve Madrid´in sundu...

Sonsuz Gül
Borges uzun süre yazmaya ara verdikten sonra 1974’te kaleme aldığı şiirlerini, 1975’te ilk kez yayımlanan Sonsuz Gül’de bir araya getirdi. 1974’te Arjantin’de iki ölüm Borges’i çok etkilemişti; 1 Temmuz’da Perón’un ölümüyle Perónist düzen nihayet çökmüş, yerine geçen Isabella’nın yönetiminde antikomünist gerillaların cinayetleri eskiye göre birkaç ...

Yedi Gece
Latin Amerika´nın ve dünya edebiyatının önde gelen isimlerinden J.L. Borges, çok sayıda yazarın üslübunu, neredeyse tek başına değiştiren, eserleriyle çağımıza damgasanı vuran bir şair, öykü ve deneme yazarı. Formenter Ödülü´nü aldığı 1961´den bu yana eserleri klasik sayılan ve giderek artan bir hayran kitlesi kazanan, defalarca Nobel Ödülü´ne aday...

Kum Kitabı
Borges, son öykü kitabı olan Kum Kitabı’nı 1975’te yazdı. Otobiyografik öğelerin ağır bastığı bu kitaptaki öyküler, hem alabildiğine fantastiktir hem de “gelip geçen olaylar üstüne derin düşünceler” havası taşır.

Ficciones Hayaller ve Hikâyeler
Latin Amerika´nın ve dünya edebiyatının önde gelen isimlerinden J.L. Borges, çok sayıda yazarın üslübunu, tekniğini ve edebiyat hakkındaki düşüncelerini neredeyse tek başına değiştiren, eserleriyle çağımıza damgasını vuran bir şair, öykü ve deneme yazarı. Formenter Ödülü´nü aldığı 1961´den bu yana eserleri klasik sayılan ve giderek artan bir hayran...

Dantevari Denemeler Shakespeare'in Belleği
Latin Amekira´nın ve dünya edebiyatının önde gelen isimlerinden J.L. Borges, çok sayıda yazarın üslübunu, tekniğini ve edebiyat hakkındaki düşüncelerini neredeyse tek başına değiştiren, eserleriyle çağımıza damgasını vuran bir şair, öykü ve deneme yazarı. Formenter Ödülü´nü aldığı 1961´den bu yana eserleri klasik sayılan ve giderek artan bir hayran...

Alef
Latin Amerika´nın ve dünya edebiyatının önde gelen isimlerinden J.L. Borges, çok sayıda yazarın üslübunu, tekniğini ve edebiyat hakkındaki düşüncelerini neredeyse tek başına değiştiren, eserleriyle çağımıza damgasını vuran bir şair, öykü ve deneme yazarıdır. Formenter Ödülü´nü aldığı 1961´den bu yana eserleri klasik sayılan ve giderek artan bir hay...

Alçaklığın Evrensel Tarihi
Latin Amerika´nın ve dünya edebiyatının önde gelen isimlerinden J.L. Borges, çok sayıda yazarın üslübunu, tekniğini ve edebiyat hakkındaki düşüncelerini neredeyse tek başına değiştiren, eserleriyle çağımıza damgasını vuran bir şair, öykü ve deneme yazarı. Formenter Ödülü´nü aldığı 1961´den bu yana eserleri klasik sayılan ve giderek artan bir hayran...

[@DarkAngeL]

Bu şiir Jorge Luis Borges 'un muydu ya.

Üniversitede iken rastlamıştım da çok sevmiştim.

Teşekkürler Başakça..

[@SuLTaN]

Kültürel birikimi yüksek seviyede olan bir insan. Maalesef herkes gibi o da "Hayata yeniden gelsem..." diye başlayan cümleler kurmuş.

Konunun hazırlanışı çok güzel olmuş Başakça. Fon müziği de Farid Farjad potpori gibi. Ellerine sağlık.

[@LaLe]

Anlar şiiri, birçok kişinin yolun sonuna yaklaştığında düşünebileceği şeylerdir herhalde

Gerçek sorunlarım olurdu hayali olanların yerine

Emeğinize sağlık Başakça ve Oki

[@Banemin]

Harika konu...

Şiir ise başlı başına bir konu...


Teşekkürler emeği geçenlere...

[@Türkü]

Gerçeği ve hayali birleştirip labirent içinde gezintiye çıkmak için Jorge kitaplarını okumanızı öneririm. Altı çizilecek,bir yere not alınacak etkiliyici cümleler bulacaksınız.

Dil /kalem ustası. Beğeniyle okudum kitaplarını.

Teşekkürler Başakça ve Okyanusunkalbi.