Açelya | Açelyanın Bakımı ve Yetiştirilmesi

[@Ekin]

Açelya | Açelyanın Bakımı ve Yetiştirilmesi

Açelya güzel ve bol çiçeklendiği için sevilen bir süs bitkisidir. İstanbul’da ve Karadeniz kıyı kesimlerinde aşırı güneşli olmayan bahçelerde bütün yıl açıkta bahçe, balkon bitkisi olarak yetiştirebilirsiniz. Buraların iklimi açelyalar için uygundur.

Açelyaların botanik ilmine göre sabit bir cinsi ve sabit bir türü yok. Ericaceae (Fundagiller) familyasından Rhododendron (orman gülü) cinsinin küçük yapılı, zarif dallı, güzel çiçekli çeşitli türleri ve bu türlerden oluşturulmuş 10 binin üzerinde hibrit ve kültivar bitkilere açelya denir (İngilizcede azalea). Bu özellikteki Rhododendron doğal türler iki gurupta toplanır. İki grup da Rhododendron (orman gülü) cinsinin iki alt cinsine ait türlerdendir.

Bunlar:

1- Rhododendron Tsutsuji: Kışın yapraklarını dökmeyen iri çiçekli türler. Bu türlerin anavatanı Japonya’dır. Japonya için büyük önem taşırlar.

2- Rhododendron (orman gülü) Pentanthera: Kışın yapraklarını döken türler. Anavatanları kuzey yarımküresinin tropikal olmayan bölgeleridir.
Bildiğimiz açelyalar yukarıdaki iki ayrı guruptan türler ve o türlerden türetilmiş hibritlerdir. Melezleme çalışmalarıyla 10 binden fazla hibrit ve kültivarlar türetilmiştir.

• Açelyanın Çiçeklenmesi

Açelyalar yılda bir defa çiçeklenir (genellikle ilkbaharın ilk yarısında). Çiçekli kalması 2 hafta ile 2 ay arasında değişir. Çiçek açtıktan hemen sonra budayabilirsiniz. (budama detayları aşağıda). İlkbahar ve yaz boyunca gelişen dallar bir süre uzadıktan sonra uçlarından tomurcuklanır. Tomurcuklanma genelde sonbahara rastlar. Bazen yaz ortasına denk gelebilir. Bu takdirde yaz sonuna doğru çiçeklenirler. Tomurcuklanma sonbaharda olursa havanın soğumasıyla tomurcukların gelişimi durur ve hiç bozulmadan, çok yavaş gelişime devam ederek ilkbaharda gelişimlerini tamamlayıp çiçeklenirler. Duruma Göre Açelyaların Kışın Çiçek Açtığı Da Olabiliyor.

• Açelya Kış Soğuklarına Ne Kadar Dayanır?

Tüm açelya türlerinin kış soğuklarına dayanıklılıkları genel olarak -20 C ile -35 C dereceler arasında değişir. Ankara’da hiç tereddütsüz bütün yıl açıkta yetiştirebilirsiniz. Sadece saksı kökler soğuktan etkilenmemesi için kesinlikle toprak (çömlek) saksı olmak zorundadır.

• Açelyanın Sevdiği Şartlar

Koyu gölge olmayan, yarı güneşli yarı gölgeli, esintili ve nemli bahçeleri severler. Tüm gün esintiye ihtiyaçları var. Sıcak iklimlere ve susuz kalmaya hiç uygun değiller. Birkaç türü hariç, kışın Ankara’dan daha soğuk olan memleketlere de uygun değildir.

• Açelya Çiçeğinin Işık İhtiyacı

Koyu gölgeyi sevmez. Mart – Ekim ayları arasında öğle civarı tepe güneşinden korunmalıdır. Ya da öğle vakti civarında % 30 – % 40 kadar filtrelenmiş güneş ışınları almalıdır. Sabah ve akşam güneşinin direkt gelmesinde sakınca yok.

• Hava Nemliliği Gerekiyor mu?

Açelyalar genelde havası nemli, deniz etkisi olan memleketlerde daha iyi gelişir denilse de bu her zaman doğru değildir. Mesela Akdeniz iklimine sahip, yazın aşırı sıcak olan yerlerde açelya yetiştirmek çok zordur ama Ankara’nın iklimine tam uygundur: Bütün yıl dışarıda açıkta bir bahçe veya balkon bitkisi olarak yetiştirilebilir. Havası fazla kuru olup aynı zamanda yazın aşırı sıcak olan yerler uygun değil dense işte bu kesin doğrudur. Havası kuru olsa bile yazları aşırı sıcakların fazla olmadığı şehirlerde ağaçlı, bol yeşillikli ve yazın sık sık sulama yapılan bahçelerde hiç sorun olmaz.

• Evde Açelya Çiçeği Yetiştirmek

Aslında ev bitkisi değildir. Bahçe, balkon bitkisidir. Her yönden esintiye, hava akımlarına büyük ihtiyaç duyarlar. Evde açelya yetiştirilebilmeniz için neredeyse bütün gün esinti sağlamak zorundasınız. Bazı evlerde (özellikle eski evlerde, pencereleri aralardan hava sızdıran külüstür pencereli evlerde) kendiliğinden devamlı hava akımları oluyor. Buralarda yetiştirmek mümkündür. Yeri çok havadar olmalı. Gece boyunca bir hayli serinlik ve yine havadar, esintili olmalı. Bu şartları evlerde her zaman sağlamak kolay değildir.

• Açelya Çiçeğini Yetiştirme Bilgileri

Açelya yetiştirmede aşağıdaki bilgilere göre hareket ederseniz her yıl en az iki kat büyümüş olarak daha çok çiçek açacaktır.

• Toprak, Gübre, Saksı

Açelyalara asitli toprak gerekiyor. Toprağın pH derecesi 4.5 – 6.0 civarlarında olmalı. Gerçi ph 7.05′ye kadar idare edebilir ama hiçbir garantisi yok. Bu biraz da türüne, kültivarına göre değişir. Her ihtimale karşı risk almayıp toprağı asitli tutmada yarar var. Üstünde “açelya toprağı, asitli toprak isteyen bitkilere özel toprak” gibi ibarelerin ve pH derecesinin yazılı olduğu poşetlerde satılan topraktan alın. Poşette Açelya yazması marka ismi olabilir, aldanmayın dikkat edin. Toprağın niteliği önemlidir. Mutlaka pH derecesi 4.5 – 6.0 civarlarında olmalı.

Açelya toprağına doğal gübre karıştırılması pek tavsiye edilmez çünkü asitliliği azaltma riski var. Onun yerine bol humuslu gerçek toprak ve asitlilik sağlayan maddelerle karışım yapmalısınız. Aslında açelya toprağı poşetlerde hazır satılır. Alıp direkt kullanabilirsiniz.

Açelya kökleri sağa sola yayılır, derinlere gitmez. Bu yüzden fazla derin değil ama geniş saksı kullanmanız daha iyi olur. İklime göre bazen toprak saksı (çömlek saksı) gerekiyor. Normalde plastik saksıların sakıncası yok. Yazın aşırı sıcak olan memleketlerde kalın toprak (çömlek) saksılar en uygunudur ki kökler fazla ısınmasın. Zira sıcakta aktif olan bir toprak mantarı açelya köklerini çürütür. Kışın -10 C derece ve daha soğuk olan yerlerde de yine toprak saksı ister.

• Açelya Çiçeğinin Sulanması

Eğer bulabilirseniz pH7 özel içme suyu ile sulayın. Bulamazsanız musluk suyunu büyük bir kapta üç gün bekletin, tortusu dibe çöksün, sonra sarsmadan üst kısım sudan alın açelyanızı sulayın.

Toprağının çok iyi havadar ve kuruyunca kurumanın bütününde olabilmesi sağlanabilmeli. Eğer üst yüzey çabucak kuruyup alt taraf sırılsıklam ıslak kalıyorsa bu hiç iyi değil. Açelyanın saksısında üst yüzey toprağın nemliliği fazla azalmamalı. Bu yüzden sulama dengelerinde hep hata edilir. Toprağın hemen altı fazlasıyla ıslak olduğu halde üst yüzey kuruyunca sulamak alt kısmın sürekli fazlaca sulu kalmasına sebep olur. Kökler hastalıklaşır çürür. Bu problemin çözümü açelyaları biraz yayvanca saksılara mutlaka kuvars kumu karıştırılmış toprağa dikmektir. Torak sığ olacak, derin değil. Böylece üst yüzeyin hiç kurumayacağı sıklıkta sulamanın zararı olmaz.

Toprak yüzü köklerine dikkat gerekiyor. Asla kupkuru olmamalılar. Sıcak aylarda sık sık sulamakla da kurumayı önleyemezsiniz. Köklerin kurumalardan zarar görmemesi için toprak yüzeyine 1,5-2 cm. yüksekliğinde yaprak çürüntüleri ya da çay posası yaymalısınız. Böylece üst yaygının nemliliği azaldıkça bol su ile sulayın. Su alt deliklerden akıp gitmeli, alt tabakta beklememeli.

• Açelyaya Bitki Besini Vermek

Fazla besin istemez. İlkbaharda çiçek açtıktan sonra başlayarak ayda bir defa genel amaçlı bitki besini verin. Yaz sonunda veya sonbaharda dal uçlarında tomurcuklar belirince yine ayda bir ama yarı ölçü vermeye devam edin. Kış boyunca hiç vermeyin.

• Açelya Çiçeğinin Yapraklarının Sararıp Dökülmesi Sorunu

Sonbaharda yaprakların üçte iki kadarı dökülür, gayet normaldir (açelya kültivarlarına göre değişen bir durumdur; bazıları sonbaharda hiç yaprak dökmez, bazıları tüm yapraklarını döker). İlkbaharda çiçek açtığında eski yapraklar bozulmaya başlar, yeni yapraklar büyürken eskiler dökülür. Eğer ilkbaharda yeni gelişen yapraklar yaz aylarında dökülüyorsa sebepleri:

1- Toprakta demir eksikliği veya toprağın pH derecesinin fazla yükselmiş olmasıdır. Yanlış toprağa dikmek veya fazla kireçli olan su ile sulamak yüzünden olur. Eğer sebebin bu olduğundan eminseniz çözüm olmak üzere koçtaş vb. yerlerde satılan sıvı bitki besini var. Görevlilere “yeşil yapraklar için, sararmaları önlemek için” diye sorarsanız size yardımcı olurlar.

2- Hiç gerekmediği halde sık sık sulamak: Bu konuda yukarıdaki sulama paragrafını okuyun.

3- Hastalıklar: Bitki bitleri olabilir. Büyüteçle incelemelisiniz. Varsa ilaçlayın. Uygunsuz şartlarda çeşitli mantar vb. hastalıkları olabilir. Bunun çözümü de şartlar uygun değilse orada açelya yetiştirmemektir.

• Açelya Çiçeğinin Budanması

Çiçeklenmesi bitince budayabilirsiniz, saksısını değiştirebilirsiniz. Fazla uzayan, biçimsiz uzayan dallarını çiçeklenme dönemi bittiği zaman budayabilirsiniz. En uygun zaman İlkbaharda çiçekleri dökme zamanıdır. Bundan sonra yaz sonuna kadar az güneşli ve esintili bir yerde özenle bakın. Bu süreçte dallanıp budaklanması gerekiyor. Yazın çıkan yeni filizlere gelince; Bunlardan uygunsuz yerlerde çıkan kuvveti azaltacak, bitkinin şeklini bozacak olanları ilk göründüklerinde parmak tırnak uçlarınızla diplerinden koparın. Yeni gelişen dalları en geç yaz ortasına kadar şöyle budayabilirsiniz: Birbirine fazlaca bitişik uzayan dallarda azaltma budaması yapılabilir. Bunda amaç çiçeklenme döneminde en güzel görünümü sağlamaktır.

• Açelyaya Çiçeğine Aşı

Farklı renklerde çiçek açan açelyalardan bir veya birkaç parça alıp açelyanızın farklı dallarını ayrı ayrı aşılayabilirsiniz. Böylece bir gövde üzerinde farklı renkli çiçekler açan açelyanız olur. Ayrıca aşılamanın açelyanın ömrünü kısalttığı, sağlığını bozduğu söyleniyor. Aslında aşılamalarda esas amaç köklerle ilgilidir. Kökleri gür gelişen, fazla hassas olmayan yakın bir tür üzerine aşılanırsa daha güçlü gelişecektir. Hızlı büyüyen bir Rhododendron türünün yarım metre uzun gövdesinin tepesine aşılayarak tijli formunda açelyalar elde edebilirsiniz.

• Açelya Çiçeğinin Çoğaltılması

Tepe çeliği ile çoğaltabilirsiniz. Açelyanın çoğaltma zamanı İlkbaharda yeni gelişen dalların yeterince uzadığı zamandır. Yeşil dallarının üst kısmından, en fazla 8 cm kadar dal parçası alıp hemen suya konulmaladır. Daha sonra hazırlanan uygun toprağa dikilip köklendirilmesi sağlanır.

• Açelya Çiçeğinin Zararlıları, Hastalıkları

Açelyaların pek fazla zararlıları yoktur. Eğer yaprak biti görürseniz uygun ilaçlarla ilaçlayın.

Bir nematot çeşidi köklere musallat olabilir. Tek kurtuluş çaresi toprağın mikroorganizmalarını arttırmaktır. Bitki besini vermeyi bırakın. Kompost çürüntülerden şerbet hazırlayıp bununla sulayın. Kompost şerbeti aynı zamanda açelyaya çok iyi bir bitki besini özelliğindedir. Topraktaki mikroorganizma sayısı ve çeşitliliği de bu sayede artar ve nematotları öldürürler.

Çeşitli mantar hastalıkları yapraklara, çiçeklere, ana gövdeye ve köklere zarar verebilir. Bunlardan tek tek bahsetmek gereksiz. Toptan çözümü açelyayı esintili yerlerde yetiştirmek ve güneşten mahrum etmemektir. Çözüm bu. Her bitki için geçerli. Olumsuz şartlarda her bitkiye binbir çeşit mantar, bakteri, virüs hastalıkları zarar veriyor.

Kaynak

[@Canan]

Park ve bahçelerin (behçemin ) süsüdür açelyalar.

Çok kapsamlı renkli, harika bir konu oluşturmuşsun Ekin..
Ellerine sağlık teşekkürler...

Yalnız, buradaki bilgilerde, açelyaların budandığı yazıyor. Ben hiç budamam benimkileri. Sadece geçmiş ve kurumuş çiçeklerini temizlerim. Kısa zaman sonra da yeni tomurcuklanmalar başlar.

Bu sene, bir tanesini budayıp denemeliyim

[@Ekin]

Japonlar çok hoş budamışlar Çok ilginç geldi. Acaba bonzaiden çakmamı bunlar diye düşündüm.

Kaç gündür açelya ile ilgili bilgi arıyorum. Dolaşmadığım site kalmadı. Dünya çapında araştırma yaptım Sonunda bulabildim.
Başkaları benim kadar aramasın diye konu oluşturdum.
Yardımların içinde teşekkür ederim

[@Canan]

Bir ara, saksıda içeri açelyası aldım. Kışı geçirdi de yazın güneşine dayanamadı öldü zavallı.

Bonzailer çok güzel ama, buralarda bonzainin yeşil bitkilerinden olanları var, açelyadan yapılanı hiç görünmüyor...

Konusu burada

[@ReaL]

Artık bezdim..

Alıyorum, o kadar taşıyorum, olmuyor, olmuyor..
Çiçek hastasıyım ben ya.

Ellerine sağlık, teşekkürler Ekin.. Açelya ile ilgili ne ararsan var, olmuş.

[@Liaaa]

Renk renk pek güzeller.

Ayrıca albenisi olan bir kokusu var.

Teşekkürler £kin.

[@Canan]

Aşağıdakiler de benim Açelyalarım...

[@Redwine]

Rengarenk açelyalara bayıldım.....Muhteşemler....

Teşekkürler...

[@Sevda]

İçim açıldı konuya bakarken. Ormangülü familyasındanmış. O çiçeği de pek sevmiştim.

Teşekkürler Ekin.


***

Canancığım, senin bahçene nazar değmesin, her tür çiçek var maşallah.

[@Ekin]

Seninkilerde harikaymış @Canan

Teşekkürler....