Gazeteci, Ressam, Hattat: Ethem Çalışkan (1928 - ....)

[@Canan]

Ethem Çalışkan

( 1928 - ...)

Gazeteci, ressam ve hattat olan Ethem Çalışkan, 1928 de Tarsus'un göçük köyü'nde doğdu. İlk ve orta öğrenimini Mersin'de tamamladı. Yüksek öğrenimini İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi afiş bölümü'nde yaptı. Prof. Sabri Berkel'den desen, prof. Emin Barın'dan yazı, prof. Nahttp://www.forumgercek.com/editpost.php?do=editpost&p=553711mık Bayık'dan afiş ve grafik dersleri aldı.

Anıtkabir'deki yazıtların yazılmasında prof. Barın'ayazrdımcı oldu. Türk Büyükleri Ansiklopedisinin resimlerini çizdi. Gazeteciliğe 1954'te Yeni Sabah gazetesinde ressam - kaligraf olarak başladı. Zafer, Öncü, Dünya, Akşam, Milliyet, Hürriyet gazetelerinde çalıştı. Kitap kapakları, afişler yaptı. Atatürk'ün 100. doğum yıl afişlerini bastı. Tarsus doğumlu ressam, Türk Büyükleri Ansiklopedisinin resimlerini çizen kişidir. Yapıtları çeşitli kişisel ve karma sergilerde sergilendi.

“Efendim, bendeniz, yeni yazı sanatçısı olarak, Gazi Mustafa Kemal’in en önemli devrimi, Yazı Devrimi’nin devamıyım.”
"kaligrafi, güzel yazı yazma sanatıdır. Sadece güzel yazmak onu sanat yapmaz, ona yorum getirmek gerekir. Sanat kurallar içerisinde kuralsızlıktır. Eğer kurallar içerisinde kuralsız çalışmazsan hep yapılanı, öğrendiğini yapmış olursun."

S. Haluk Uygur, Ethem Çalışkan ile yaptığı bir söyleşiden aktarıyor:
“1928 yılında Tarsus’un Göçük Köyü’nde doğurmuş beni anam.” diye söze girdikten sonra, doğum tarihine verdiği önemin, Mustafa Kemal’i ve yazı devrimini tanıyınca arttığını belirtti. Yazı Devrimi’nin yapıldığı yılda doğmasını, kendine verilmiş kutsal bir görevin işareti sayıyor gibi geldi bana.

Ethem Çalışkan Okuma Salonu

Babası Halil’miş. Dedesi ise Mustafa Kemal’in silahdaşlarından Nedim. Nam’ı diğer Kara Hacı.
Yazıyla ilk defa köy ilkokulunda öğretmeninin karatahtaya yazdığı “A” harfi ve alfabe kitabı vasıtasıyla tanışmış. Kitabın kapağında Atatürk'ün, bir kız çocuğuna okuma öğreten bir resmi varmış. Sanki çocuğun kız olması bir mesajdı diyor Ethem Çalışkan. Resmin imzası bir müselles içine yazılı: İhap Hulusi. İhap Hulusi, Cumhuriyetin İlk Grafikeri diyor.

Resim ile, Tarsus Sakarya Ortaokulu’nda tanışmış. Öğretmeni daha ilk günden yazısını beğenmiş. ResiÖğretmeni Hasan Kavukçu’dan öğrendiği en önemli şey ise, resim çizilen kağıdı temiz tutabilme yeteneği. “Resim öğretmenim ne resmi yaparsan yap, kağıdın temiz ise 10 verirdi.” diyor.

Bir soru sorarak konuşmasının arasına giriyorum… Beklediğim cevap, dedem şöyle iyi çizer, babam böyle iyi yazardı türünden bir şey…

Hocam sizdeki aileden gelen bir yetenek miydi diye soruyorum:
Gücüm kara sabanın ucunu tutmaya yetip de, çifte koşulmuş öküzlerin kontrolü bana verildiğinde, dedem en düzgün çit çizgisini benim çizdiğimi söylerdi. Ben bunu doğuştan yetenekli olduğuma yoruyorum. Mümkün olduğunca çit çizgisini düzgün yapmaya çalışırdım. Ben güzel yazı yazmak için çok uğraşmadım, bunu kendimde buldum desem yanlış olmaz”

Hat denilince niye akla arap harfleri Geliyor?
Bu durumda hat, yani düzgün çizgi hayatın içinde var.Harflerin hepsi kutsaldır. Yazı kutsaldır; çünkü insanlar okuyarak öğrenir. Yoksa sadece arapça olanlar değil. Yapılan iş sadece hat değil. Aslında “Hüsn-i Hat”, yani “güzel yazı”. Kaligrafi kelimesi de latince “güzel yazı” anlamına geliyor. Yani güzel yazının arap harfleri ile olması veya latin harfleri ile olması diye ayrılması doğru değil. Ama nedense, arap harfleri ile yazanlar, bana hattat denilmesine karşı çıkıyorlar. Halbuki kimse bana ressam veya gazeteci denmesine karşı çıkmıyor. Onlara göre güzel yazı sadece arap harfleriyle olurmuş (!)

Siz hiç Arap harfleriyle yazmayı denediniz mi?
Hayır denemedim. Çünkü hocam Emin Barın, bana peşinen sordu, eski yazı ile mi devam edeceksin, yoksa yeni yazıyla mı? Biliyorsunuz eski yazı sağdan sola, yeni yazı ise soldan sağa doğru yazılır. Her ikisinin bilek hareketleri farklı, birine göre bileği gelişen diğerini yapmakta zorlanabilir. Hocam, ikisine de devam edebilirsin, ama birinde mükemmel olman lazım ona göre seç dedi. Bense yeni yazının içindeyim. Anıtkabir’in kitabelerini yazmışım. Gazetelere kaligrafik şeyler veriyorum. Tercihimi yeni yazı lehine yaptım.

Anıtkabir’in Kitabeleri
Tabi konu Emin Barın olunca Anıtkabir gündeme geliyor. Anıtkabir’de yeni yazıyla yazılmış iki farklı çeşit hat örneği var. Bu yazılar hocanız Emin Barın ve asistanı olarak size ait. Bu konuda da sizden bir şeyler dinleyebilir miyiz?

Anıtkabir’in yazılarını hep uzun kağıtlara yazardık. Emin hoca kontrol eder, sonra uygulamasına geçilirdi. Arzu Karamani kocasıyla birlikte Emin Barın ve Anıtkabir hakkında kitap yazdı. Orada anlatıyor bunları.

Arzu Hanım Anıtkabir yazıları hakkında ne diyor?
Arzu’yu etkileyen çekiç sesleri… Ve o çekiç sesleri ile birlikte sert taşlardan uçuşan sarışın tozlar. Çekicin taşı oyan çiviye değmesiyle çıkan çıngılarla birlikte şekillenen yazılar. Sanki bir tarihi film sahnesi gibi. Arzu o kitabında “Ben Etem Çalışkan’ı tanıyınca yazıyı daha farklı görmeye başladım” diyor.

Anıtkabir’de sizi etkileyen ne oldu? Atatürk defnedildikten sonra o alanlara girebildiniz mi?
İnşaat tamamlandıktan sonra, Emin Hocam ölüm tutanağını bir derinin üzerine yazdı. Bu tutanak gümüş bir muhafazaya konarak, Ata’nın mezarına iliştirilecek. Hocamın isteğiyle mezara beraber indik. Şimdi hayıflanıyorum, niye bir fotoğraf çektirmedik diye… Mezar mazole olarak kullanılan siyah taşın hemen altında bulunuyor. Orada tüm vilayetlerden ve Kıbrıs’tan gelen vatan toprağı bulunuyor. Mezarın çevresi beyaz mermerden yapılmış. 1938 ile 1953 arasında mumyalanmış olarak duran Atatürk, burada toprağa kavuşuyor.

Hocam yazının güzel yazılması niye önemli?
Güzel konuşmak niye önemli? Etkilemek için değil mi? İnsanları güzel olan daha çok etkiliyor.

Geç olunca ara verdiğimiz söyleşiye 3 gün sonra, Tarsus’da yeni açılmış bir kütüphanede devam ediyoruz. Etem Hocam “Daha söyleyeceklerim var” diye geri çağırınca yapacak bir şeyimiz yok haliyle. Buluştuğumuz kütüphanenin ismi, “Etem Çalışkan Okuma Salonu” Karşısında da Hoca’nın çocukluk arkadaşı ressam Mehmet Bal’ın adı verilmiş bir sanat galerisi var. Her ikisi de yeni açılmış, çiçeği burnunda. Hoca ayda bir gelerek burada çocuklara güzel yazı dersi veriyormuş. Adı verilmiş kütüphaneyi soruyoruz. Bu sanat alanlarını yapan Tarsus Belediye Başkanına “Onun adı Burhanettin Kocamaz değil, Yorulmaz…” diye methiye yapıyor. Ama bu methiye yağcılık düzeyinden çok uzak ve gerekçesi tam yerinde…

“Bir belediye başkanı için marifet, sadece yol kaldırım yapmak değildir. Takdir edersiniz ki, insan denilen şey, sadece mutfak ile tuvalet arasında uzanan bir boru değil. Duygulanan, düşünen ve düşündüğü kadar da üreten bir varlık. Bu yüzden düşünmeyi artıran sanatla, kültürle taçlandırmak gerekir insanı. Böyle mekanlar ise bu yüzden önemlidir. Bu mekanları yapanlar, bu yüzden methedilmeye layıktır.”

****




****




****

****

Etem Çalışkan, yazı sanatçısı olarak on yıldır sergiler açıyor ve yeni yazı’yla eser veren belli başlı sanatçılar arasında yer alıyor.

Yazı: S. Haluk Uygur

[@Akashaa]

Ethem hoca kaligrafi sanatçısı (ustası) olarak tanınır, bilinir ve sevilir. Kendisi hattat değildir öncelikle onu belirtelim. Kişilik olarak da öğrencileriyle olan münasebeti olarak da çok saygı değer bir öğretmendir. Hat dersi aldığım kursta kendisi kaligrafi öğretmeni olarak görev alıyordu geçen sene. Kendisinden ders almayı çok istedik fakat dediği gibi hem hat, hem de kaligrafı aynı bilekte zorluk çıkarıp elin ayarını bozar diye başlayamadık derslerine.. Çok sever ve saygı duyarım, Rabbim hocamıza uzun ömürler versin..

[@aakinaksoy]

Büyük ustanın elinden çıkan harfler ne kadar estetik,
tümcelerinden de bir o kadar görsellik yansıyor tablo gibi.
Hattat olarak Türkçe karekterde yazı stilini kullanması ise bence övüncümüzün kaynağı.
Hele hepimizin belleğine kazınmış olan Atamızın portreleri ne muhteşem.
Sanatcımıza sağlıklı uzun yıllar ve bu güzel kaligrafilerden daha daha üretmesini dilerim.

Bu paylaşımla Ethem Çalışkan'ı bizlere tanıtan Canan Arkadaşıma da çok çok teşekkür ederim.

[@Canan]

Orjinal Mesaj Sahibi Akashaa

Ethem hoca kaligrafi sanatçısı (ustası) olarak tanınır, bilinir ve sevilir. Kendisi hattat değildir öncelikle onu belirtelim. Kişilik olarak da öğrencileriyle olan münasebeti olarak da çok saygı değer bir öğretmendir. Hat dersi aldığım kursta kendisi kaligrafi öğretmeni olarak görev alıyordu geçen sene. Kendisinden ders almayı çok istedik fakat dediği gibi hem hat, hem de kaligrafı aynı bilekte zorluk çıkarıp elin ayarını bozar diye başlayamadık derslerine.. Çok sever ve saygı duyarım, Rabbim hocamıza uzun ömürler versin..

Akashaa, Ethem Çalışkan hoca, hattat da olduğunu kendisi söylüyor. Hat, Arapçada güzel yazı anlamına gelir. Kaligrafinin anlamı da aynı. Lakin birisi Arapça, diğeri ise İngilizceden gelmedir. Ethem hoca, her iki dilden de yapabileceği halde, Türkçeyi seçmiş, nedenini de belirtmiş.


Amaç, kaligrafide de, Arapçada da güzel ve süslü yazı yazmak olduğuna göre, bunu pek sorun yapmamak gerekir.

Not: Ethem Çalışkan'ın kişiliği ile ilgili birşey denilmiyor burada.

Hattat:

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Hattat, (Arapça: خطاط) Arapçada güzel yazı yazan anlamına gelen, eğri kesilmiş kalem (kurutulmuş bir kamış) ile (Arap, Fars, Osmanlı veya Türk harflerini kullanarak) yazı yazan, hat sanatı ile uğraşan sanatçılara verilen isimdir.


Ethem Çalışkan Hocanın kendi söylemi:

''Hat, yani düzgün çizgi hayatın içinde var. Harflerin hepsi kutsaldır. Yazı kutsaldır; çünkü insanlar okuyarak öğrenir. Yoksa sadece Arapça olanlar değil. Yapılan iş sadece hat değil. Aslında “Hüsn-i Hat”, yani “güzel yazı”. Kaligrafi kelimesi de latince “güzel yazı” anlamına geliyor. Yani güzel yazının arap harfleri ile olması veya latin harfleri ile olması diye ayrılması doğru değil. Ama nedense, arap harfleri ile yazanlar, bana hattat denilmesine karşı çıkıyorlar. Halbuki kimse bana ressam veya gazeteci denmesine karşı çıkmıyor. Onlara göre güzel yazı sadece Arap harfleriyle olurmuş (!)''

[@LaLe]

Ne kadar güzel bir yazı şekli bu. Ben de bir ara öğrenmeye merak salmıştım, öylece kaldı.

Teşekkürler ve emeğine sağlık Canan.

[@Basakca]

Kolay gibi görünsede hiç de kolay olmayan çok büyük emek ve zaman isteyen bir uğraş.
Türkçe harflerle ortaya çıkanlar adeta bir tablo niteliğinde.


Teşekkürler Canan.



***

Akashaa, ders aldığını dile getirmişsin. Ürettiklerinden en çok beğendiklerini bizlerle paylaşmanı istesek, çok mu oluruz?

[@Banemin]

Ben hala çivi yazısı döneminde kaldığım için bu şekilde güzel yazanlara sadece hayranlık besliyorum.

Elim güzeldir ama yazısı kötü ne yapayım?

Hat sanatı ile Kaligrafi'nin bu şekilde ayrıştırılmaya çalışılması hiç garibime gitmedi nedense?

Sonuçta ikisi de güzel yazı yazma sanatı ama illa bir kutsallık yüklenmese olmaz... "Ak gençlik, kara gençlik" gibi bi fark sanırım aradaki...

[@Canan]

Usta, kaligrafi ve hat sanatının birbirinden farksız olduğunu ne güzel anlatmış. İki alfabe ile çalışmamasının sebebini de...

Bir de bizler kabul edebilsek...

[@C.Doğan]

Yabancı gelmedi. Yazı karakterleri sevdiğim ve sanatsal olarak takdir ettiğim karakterlerden.

Önümüzde ki günlerde tanışmayı ve eserlerini yakından görmeyi istiyorum.


Paylaşım ve bilgilendirme için teşekkürler.

[@Akashaa]

Orjinal Mesaj Sahibi Basakca

Kolay gibi görünsede hiç de kolay olmayan çok büyük emek ve zaman isteyen bir uğraş.
Türkçe harflerle ortaya çıkanlar adeta bir tablo niteliğinde.


Teşekkürler Canan.



***

Akashaa, ders aldığını dile getirmişsin. Ürettiklerinden en çok beğendiklerini bizlerle paylaşmanı istesek, çok mu oluruz?

Ders almayı istedik ama hat (arapça) dersi aldığımız için uygun bulmadık, vazgeçtik. Çünkü arapça sağdan sola, kaligrafi soldan sağa yazılıyor ve bir yazıyı yazarsak diğerinde ayar bozulabilir diye başlayamadık. Ama yine de ben hevesimi kursağımda bırakmak istemedim, kendi çabamla aldım kağıdı kalemi elime birşeyler karaladım lakin burada paylaşılacak cinsten değil

Banemin kardeş, el yazının kötü olması önemli değil Önemli olan çalışmak, istemek Sen istiyorsan yaparsın şekerim, bildiğimden değil seni gaza getirmeye çalışıyorum