Türkçe Yazım Kuralları

[@Cimcimecik]

Orjinal Mesaj Sahibi Canan

''yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine ko*nur'' denilen kısımdaki belirtilen kelimeler de mi Farsça veye Arapça?

Farklı dillerden olabilir. Mesela hala ile hâlâ. İkisi de arapçaymış. Ân arapça iken anmataki an türkçe.

Latin dillerinden geçen kelimeler de vardır belki böyle. Bakmak lazım.

[@Tntcool]

Orjinal Mesaj Sahibi Cimcimecik

ET benim halefim olur. Onu alıp sinema malzemesi yaptınız. Yerine beni gönderdiler.

Ne zaman almaya gelecekler ?

Bu arada E.T. senin halefin değil selefin olur...


CEPTEN GÖNDERİLDİ

[@Cimcimecik]

Orjinal Mesaj Sahibi Tntcool

Ne zaman almaya gelecekler ?

Bu arada E.T. senin halefin değil selefin olur...


CEPTEN GÖNDERİLDİ

Hepsi buraya geliyor gemilerle. Beni değil, sizleri almaya geliyorlar.

ET benim hem halefim hem de selefim olur. Ben ondan önce de bir ara gelip dönmüştüm geriye. Mr Spock hakkında rapor verince yanlış yere indiğimi düşünmüşlerdi amirlerim.

[@Ekrem Sencer]

Orjinal Mesaj Sahibi Cimcimecik

Doğrusu derken neye göre doğrusundan söz ediyorsun? Ölçütün ne?

Benim ölçütüm eskiden beri yazılışı. Onu esas alıyorum. Ayrıca kelimenin analizini yapınca da "çünki" olduğu anlaşılıyor.

Çünki "çünki"nin "ki"si bildiğimiz bağlaç olan "ki".

''Çünkü'' kelimesi Farsça'dan geliyor. Ancak Farsça'daki kullanımı ''Çünki'' şeklinde kendini gösteriyor. ''Çün'', ''böyle, şunun gibi'' anlamlarına gelip, ''ki'' ise Farsça'daki ilgi edatı görevini görüyor. Prof. Fuad Köprülü, ''çünkü'' kelimesinin kökeninin Türkçe olduğunu belirtiyor; ama genel bir kabul görmüyor.

Şu halde ''çünkü'' kelimesini anlatıldığı şekliyle ''çünki'' şeklinde kullandığımızda Farsça dil kuralını olduğu gibi kendi dilimize aktarmış oluyoruz. Fikrimce bu doğru değildir. Dillerin birbirinden etkilenmesi gâyet doğaldır. Ancak başka bir dilden lisânımıza giren yabancı kökenli bir kelimenin kendi dilimizin kurallarına tâbi olarak Türkçeleşmesi hâlinde bir zenginlikten söz edebiliriz. Aksi halde, günümüzde bazı örneklerini gördüğümüz gibi tıpkı ait olduğu dildeki gibi yazıp yine o dilin telâffuzuna göre bir kelimeyi söylemek Türkçe'ye zarar verir. Sanırım herkesin dikkatini çekmektedir: Tabelalarda ''cafe'' şeklinde yazıp, insanların bu kelimeyi ''kafe'' olarak söylemeleri günümüzde hiç de yadırganır bir hâl değildir. Halbuki Türkçemiz'e yabancı dillerden gelen pek çok kelime vardır ki Türkçe'nin kullanım ve gramer kurallarına uyup tamamen dilimizin söz hazinesinde yerini almıştır. Meselâ, ''guûşe'' kelimesi Farsça'dır. Ama halkımız bu kelimeyi anlamına uygun şekilde ''köşe'' ye dönüştürmüş. Çünkü, ''köşe'' kelimesi, köşenin keskinliğini daha güzel anlatıyor. Halkımız, yetinmeyip, ''köşe'' kelimesi ile pek çok tamlamalar oluşturarak dilimize pek çok yeni söz varlığı kazandırmış. Sevdiklerini ''ciğerinin köşesine'', büyüklerini ise ''başköşe'' ye yerleştirmiş. Çocuklarına ''köşe kapmaca'' oynatıp, özledikleri ''köşebaşı'' nı dönünce mutlu olmuş.

Bunun gibi ''Çünkü'', kelimesi de Türk Dil Kurumu tanımında bir bağlaçtır ve doğru yazılışı ''Çünkü'' dür. Aslında Farsça dil kuralına göre yazılışı ''çünki'' ise de Farsça ilgi edatı ve ''çün'' sözcüğü Türkçe'ye değişime uğrayarak tam bir kelime olarak girmiş ve dilimizde bağlaç görevi görmüştür. ''Çünki'' Farsça'nındır. ''Çünkü'' ise Türkçe'dir ve böyle yazılıp okunmalıdır.

[@Rosebud]

Sayın @Ekrem Sencer, öncelikle verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim.
Konu hakkında derin bilgim olmamasına rağmen ''Çün'' kelimesini araştırdığımda söylediğiniz gibi Türkçe olmadığını öğrenince, kendi kendime ''Çünki'' olarak ''ki'' nin o dilde eklendiğini, Türkçeye ise başlıbaşına bir yekpare bağlaç olarak ''Çünkü'' şeklinde girmiş olabileceğini düşündüm ancak tabii kendi görüşüm olduğu için burada paylaşmadım, o sebeple söylediklerinizin beni doğrulamış olduğuna ayrıca sevindim.

[@Ekrem Sencer]

Aslında ben de hem @Cimcimecik'e hem size teşekkür etmeliyim. Çünkü sizin forumdaki verimli tartışmalarınız beni de bu konuyu biraz olsun internet âleminde araştırıp bilgi sahibi olmaya yöneltti. Sağ olun, size saygılarımı sunuyorum.

[@Cimcimecik]

Orjinal Mesaj Sahibi Ekrem Sencer

''Çünkü'' kelimesi Farsça'dan geliyor. Ancak Farsça'daki kullanımı ''Çünki'' şeklinde kendini gösteriyor. ''Çün'', ''böyle, şunun gibi'' anlamlarına gelip, ''ki'' ise Farsça'daki ilgi edatı görevini görüyor. Prof. Fuad Köprülü, ''çünkü'' kelimesinin kökeninin Türkçe olduğunu belirtiyor; ama genel bir kabul görmüyor.

Şu halde ''çünkü'' kelimesini anlatıldığı şekliyle ''çünki'' şeklinde kullandığımızda Farsça dil kuralını olduğu gibi kendi dilimize aktarmış oluyoruz. Fikrimce bu doğru değildir. Dillerin birbirinden etkilenmesi gâyet doğaldır. Ancak başka bir dilden lisânımıza giren yabancı kökenli bir kelimenin kendi dilimizin kurallarına tâbi olarak Türkçeleşmesi hâlinde bir zenginlikten söz edebiliriz. Aksi halde, günümüzde bazı örneklerini gördüğümüz gibi tıpkı ait olduğu dildeki gibi yazıp yine o dilin telâffuzuna göre bir kelimeyi söylemek Türkçe'ye zarar verir. Sanırım herkesin dikkatini çekmektedir: Tabelalarda ''cafe'' şeklinde yazıp, insanların bu kelimeyi ''kafe'' olarak söylemeleri günümüzde hiç de yadırganır bir hâl değildir. Halbuki Türkçemiz'e yabancı dillerden gelen pek çok kelime vardır ki Türkçe'nin kullanım ve gramer kurallarına uyup tamamen dilimizin söz hazinesinde yerini almıştır. Meselâ, ''guûşe'' kelimesi Farsça'dır. Ama halkımız bu kelimeyi anlamına uygun şekilde ''köşe'' ye dönüştürmüş. Çünkü, ''köşe'' kelimesi, köşenin keskinliğini daha güzel anlatıyor. Halkımız, yetinmeyip, ''köşe'' kelimesi ile pek çok tamlamalar oluşturarak dilimize pek çok yeni söz varlığı kazandırmış. Sevdiklerini ''ciğerinin köşesine'', büyüklerini ise ''başköşe'' ye yerleştirmiş. Çocuklarına ''köşe kapmaca'' oynatıp, özledikleri ''köşebaşı'' nı dönünce mutlu olmuş.

Bunun gibi ''Çünkü'', kelimesi de Türk Dil Kurumu tanımında bir bağlaçtır ve doğru yazılışı ''Çünkü'' dür. Aslında Farsça dil kuralına göre yazılışı ''çünki'' ise de Farsça ilgi edatı ve ''çün'' sözcüğü Türkçe'ye değişime uğrayarak tam bir kelime olarak girmiş ve dilimizde bağlaç görevi görmüştür. ''Çünki'' Farsça'nındır. ''Çünkü'' ise Türkçe'dir ve böyle yazılıp okunmalıdır.

Nihat Sami Banarlı'nın yazdıkları aklıma geldi bu mesajınızı okuyunca. Pek çok noktaya katılıyorum. Çok severek okumuuştum Türkçenin Sırları adlı kitabını.

Ancak yazım ile telaffuz farklıdır. Bu ikisini karıştırmamak gerek. Günümüzde özellikle Batı'dan gelen kelimeleri orada yazıldığı gibi yazma adedi yaygınlaştı. Dolayısıyla cafe yazıp kafe okumak yayılıyor.

Mesela eskiden aut yazardık, şimdi out yazıyoruz. Bu durumda eskiden dilimize girdiği anlamıyla (dışarıda, top dışarıda) aut, şimdiki yeni anlamıyla (demode) ise out yazıyoruz. Ama ikisini de aut diye okuyoruz.

Çünkü diye yazılması çok önemli değil, daha önce de belirttiim gibi. Ona gelene kadar çok daha vahim yanlışlar var. Mesela "bugünkü" diye yazıyor. Oysa "bugünki" olmalı. Okunuş yine "bugünkü" şeklinde olabilir. Yazım ile telaffuz zamanla mutlaka değişir. Bizde imlâ çok sık değiştiği için yazım telaffuzun peşinden gider olmuş.

[@Livan]

Orjinal Mesaj Sahibi Cimcimecik

Burada ve birkaç diğer kelimede ki edadı birleşik yazılagelmiş. Bir tür galat-ı meşru olmuş.

Mesela sanki kelimesinde de ki aynıdır, ama birleşik yazılıyor.

Hey Allah'ım ya. Deli etcek beni ha.

Yukarıda bağlaç dediniz, düzelttik onu. Bağlaç değil. Bu sefer edat diyosunuz. Edat da değil. Ordaki ki ektir efendim ek.

Tekrar açıklıyorum bakın. Bağlaç olsaydı bitişik değil, ayrı yazmak zorundaydınız. Bitişik yazılması galatı meşhur falan değil. (galat'ı meşru demişsiniz, bunu da düzeltelim, galat'ı meşhur. Meşru başka bir şey. Meşhur, yaygın, tanınan, şöhret kökünden geliyo.)

Başka bir nedeni de var bağlaç olmadığının. Bağlaçları cümleden atabilirsiniz, anlam değişmez. Örneğin, 'ama' bir bağlaçtır. 'Koştum ama yetişemedim.' Şimdi 'ama'sız söyleyelim, koştum yetişemedim. Bakın, anlam değişmedi, sadece biraz zayıfladı. Şimdi 'ki'nin olmadığı, sadece 'çün'le eski Türkçe'den bir cümle:

Hak Teala çün yarattı ademi
Kıldı ademle müzeyyen alemi
(Süleyman Çelebi)

(Çünkü, insanoğlunu Allah yarattı ve alemi (dünyayı) insanla süsledi.)

Şimdi, 'ki' edat da değildir. Çünkü edatlar cümleden çıkarılamazlar. Çıkarıldığında cümle bozulur. Örneğin, 'gibi' edattır. Kullanalım. 'Senin gibisini görmedim.' Çıkaralım 'gibi'yi; 'senin görmedim.' Bakın cümle bozuldu.

Çünkü'nün kü'sü veya ki'si ne edattır, ne de bağlaçtır. Neden, sebep içinde olma anlamında zarf ekidir.

Çünkü'nün çünki olmamasının nedeni de zaten 'büyük sesli uyumu'na uymadığı içindir.

[@Livan]

Orjinal Mesaj Sahibi Cimcimecik

çok daha vahim yanlışlar var. Mesela "bugünkü" diye yazıyor. Oysa "bugünki" olmalı. Okunuş yine "bugünkü" şeklinde olabilir. Yazım ile telaffuz zamanla mutlaka değişir.

Tam aksini söyleseydiniz doğru olacaktı. Şöyle ki; yazım, kurallı olmak zorundadır. Okunuş veya teleffuzda fonetik akıcılığı sağlamak için kuralsızlık olabilir.

Örneğin;

Rüzgar, Yıldız ve Poyraz'dan üç ila (ile) beş kilometre hızla esi(e)cek.

Anlaşmaya varılabili(e)cek.

Çünkü, çünki'yi de bu anlamda değerlendirebiliriz.

[@Cimcimecik]

Orjinal Mesaj Sahibi Livan

Hey Allah'ım ya. Deli etcek beni ha.

Yukarıda bağlaç dediniz, düzelttik onu. Bağlaç değil. Bu sefer edat diyosunuz. Edat da değil. Ordaki ki ektir efendim ek.

Tekrar açıklıyorum bakın. Bağlaç olsaydı bitişik değil, ayrı yazmak zorundaydınız. Bitişik yazılması galatı meşhur falan değil. (galat'ı meşru demişsiniz, bunu da düzeltelim, galat'ı meşhur. Meşru başka bir şey. Meşhur, yaygın, tanınan, şöhret kökünden geliyo.)

Başka bir nedeni de var bağlaç olmadığının. Bağlaçları cümleden atabilirsiniz, anlam değişmez. Örneğin, 'ama' bir bağlaçtır. 'Koştum ama yetişemedim.' Şimdi 'ama'sız söyleyelim, koştum yetişemedim. Bakın, anlam değişmedi, sadece biraz zayıfladı. Şimdi 'ki'nin olmadığı, sadece 'çün'le eski Türkçe'den bir cümle:

Hak Teala çün yarattı ademi
Kıldı ademle müzeyyen alemi
(Süleyman Çelebi)

(Çünkü, insanoğlunu Allah yarattı ve alemi (dünyayı) insanla süsledi.)

Şimdi, 'ki' edat da değildir. Çünkü edatlar cümleden çıkarılamazlar. Çıkarıldığında cümle bozulur. Örneğin, 'gibi' edattır. Kullanalım. 'Senin gibisini görmedim.' Çıkaralım 'gibi'yi; 'senin görmedim.' Bakın cümle bozuldu.

Çünkü'nün kü'sü veya ki'si ne edattır, ne de bağlaçtır. Neden, sebep içinde olma anlamında zarf ekidir.

Çünkü'nün çünki olmamasının nedeni de zaten 'büyük sesli uyumu'na uymadığı içindir.

Edat değil, bağlaç diye biliyorum ben "ki"yi. Çok aklımda tutamam öyle isimleri ama bence bağlaç. Neyse bakıp öğrenilir doğrusu.

"Çünki" veya "çünkü"deki ki-kü ek değil. Bunu da kontrol ettim. Ama neyse önemli değil dedim ya. Bu konuda çok ısrarcı değilim. Doğrusu "çünkü" olabilir veya olmasa bile ben de "çünkü" diyebilirim.

Evet, dalgınlıkla yanlış yazmışım; doğrusu "galat-ı meşhur"dur.

Orjinal Mesaj Sahibi Livan

Tam aksini söyleseydiniz doğru olacaktı. Şöyle ki; yazım, kurallı olmak zorundadır. Okunuş veya teleffuzda fonetik akıcılığı sağlamak için kuralsızlık olabilir.

Örneğin;

Rüzgar, Yıldız ve Poyraz'dan üç ila (ile) beş kilometre hızla esi(e)cek.

Anlaşmaya varılabili(e)cek.

Çünkü, çünki'yi de bu anlamda değerlendirebiliriz.

Burada anlamamışsın sanırım. Yazarken doğrusunu yazmak gerekir. Doğrusu da "bugünki"dir. Söylerken "bugünkü" diye söyleyebiliriz.

Konuşurken "gelicem" diyebiliriz, ama yazarken "geleceğim" diye yazmalıyız. Tabii bir edebî eserde yerel ağızları aktarmıyorsak.