Dil Gelişimi İçin Aşamalar ve Dil Gelişim Dönemleri

[@Gülümsün]

Dil Gelişimi İçin Aşamalar ve Dil Gelişim Dönemleri

Dil gelişimi konusunu etkileyen bir çok faktör bulunmaktadır. Ebeveynler çocuklarının dil gelişim sürecini yakından takip etmektedir. Çocukların bireysel farklılığı olsa da hemen hemen bazı evrelerden geçişler aynı zamana denk gelmektedir. Çocuğunuzun konuşma sürecini etkileyen evreleri sizler için listeledik.

Dil Gelişim Evreleri

Agulama Evresi

Ses ve sıra vardır ancak anlam henüz tam kazanılmamıştır. Bu dönem evrenseldir. Kendi içinde üç aşamada incelenir.

Ağlama evresi (0-2 ay)

Çocuk bilinçsiz ve refleks sesler çıkarır. Özellikle doğumdan sonraki iki hafta ağlama dışında sesler çıkarmaz. Ancak bu çocuğun ihtiyaçlarını anlatması bakımından önemlidir.

Babıldama Evresi (2-6 ay)

Çocuk ünlü ve ünsüz sesleri birlikte kullanarak anlamsız ve bilinçsiz sesler çıkarır. Bu sesleri doğuştan işitme engelli bebeklerinde çıkarttığı gözlendiği için doğuştan olduğu düşünülmektedir. Bu sesler daha çok “oooo”, “ahhhh” gibi seslerdir.

Heceleme Evresi (6-12 ay)

Bu evredeki bebekler ünlü ve ünsüz harfleri sıraya koyarak dilde olan yada olmayan pek çok sesi çıkartır. Ancak bu seslerden dilde kullanılmayanlar zamanla azalarak ortadan kalkar. Bebekler bu evrede ses çıkartmak için gırtlaklarını, dil, diş ve dudaklarını kullanırlar.

Dönemin sonuna doğru yetişkinleri taklit yoluyla, vurgu, tonlama ritimde, yöresel özellikler dilde görülmeye başlar. Sağır bebekler özel bir eğitim almazsa bu evreden öteye gidemez ve çıkardıkları sesler azalır. İlk anlamlı kelimeye hazırlık evresidir.

Tek Sözcük(12-18 ay)

Çocuk ilk anlamlı sözcüğü bu dönemde kullanır ve tek bir sözcüğe farklı anlamlar yükler. Yani çocuk bir kelime ile birçok şeyi anlatmaya çalışır. Bu dönem gelişim açısından kritik dönemdir. Alıcı dil ifade edici dilden daha gelişmiş durumdadır.

Telagrafik Konuşma Evresi (18-24 ay)

İki veya daha çok sözcüğü bir araya getirerek anlamlı ama kuralsız sözcük grupları oluşturur. Aşırı kurallaştırma görüşür. Çocukta dil öğrenmeye isteklilik gözlenir.

İlk Gramer Evresi (24-60 ay)

Çocuk gramer yapılarını kullanarak kurallı ve düzgün cümleler kurabilir. Kelime hazinesi çok hızlı gelişir. 24 aylık bir çocuk 500-600 kelime kullanabilirken, 72 aylık bir çocuk 8000-12000 kelime kullanabilir.

2-3 yaş

• Çok farklı cümle tiplerini anlar.
• Dört-beş sözcüklük cümleler kullanır.
• “Neden” soru tipini kullanır.

3 -4 yaş

• Çok sayıda sorular yöneltir
• Yaptıklarını anlatır.
• Yaklaşık beş-altı sözcüklü cümleler kurar.

4-5 yaş

• Uzun öyküler anlatır.
• Beş sözcükten daha fazla sözcük içeren cümle kurar.

5-6 yaş

• 6-8 kelimelik cümleler kurabilir, söylendiğinde tekrarlayabilir.
• Günlük yaşantısını anlatabilir.
• Niçin sorusunu açıklayarak cevaplayabilir.

Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler:

• Çevre ve Kültür: Çocuk ne kadar çok uyaran alırsa dil gelişimi o kadar hızlanır.

• Cinsiyet: Kızlar erkeklere göre daha erken konuşur ve kelime haznesi daha çoktur.

• Zeka: 0-2 yaşına kadar dil gelişimi ile zeka arasında bir ilişki yokken 2 yaşından sonra doğrudan bir ilişki vardır.

• Fizyolojik Yapı: Konuşma; ses telleri, ağız, dudak ve dişlerle yapılan bir süreçtir. Bu nedenle bu yapıların sağlıklı ve normal olması dil gelişimi açısından önemlidir. Ayrıca uzun süreli hastalıklar iletişimi sınırlarsa dil gelişimi olumsuzu etkilenebilir.

• Algısal ve Nörolojik Gelişim: Doğuştan görme bozukluğu olan bireylerde dil gelişimi gecikmekte hatta konuşma bozukluklarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Zihinsel gerilik, sağırlık, otizm, dil geişimini olumsuz etkilemektedir. Sinir sisteminin sağlıklı gelişiminde dil gelişimini etkileyen önemli bir faktördür.

• Sosyoekonomik düzey: Üst gelir seviyesindeki ailelerin çocuklarının dil gelişimi daha hızlıdır. Bu çocuklar daha çok uyarana maruz kaldıkları için daha erken ve düzgün konuşurlar.

• Yetişkinlerin Konuşması ve aile yapısı: Çocuğa konuşma ihtiyacı yaratmayan anne babalar dil gelişimini yavaşlatabilir. Anne ve çocuk arasındaki sağlıklı, sevgi, güven ve hoşgörüye dayalı ilişkiler dil gelişimini destekler.

• Oyunlar: Tekerlemeler, bilmece, bulmaca, şarkılar vb. oyunlar dil gelişimini hızlandırır.

• Olumsuz Durumlar: Şiddet, çocuğun sevgi ve şefkat görmemesi, çocuğun konuşmaya yüreklendirilmemesi, taciz, anne baba ayrılığı, kardeş kıskançlığı gibi durumlar dil gelişimini olumsuz etkiler.

Bunlar evrensel olarak kabul edilenlerdir. Eğer çocuğunuzda geç konuşma gibi bir durum söz konusu ise ve “çocuğum neden konuşmuyor” sorusunu soruyorsanız bir uzmandan destek alabilirsiniz.