M Çiçeği Nedir, Belirtileri Nelerdir, Nasıl Bulaşır

[@Canan]

10 Soruda M Çiçeği

CHP’nin Prof. milletvekili Kayıhan Pala anlattı: Maymun Çiçeği’yle ilgili bilinmeyenler. Giysilerde, yatak takımı, havlu, elektronik cihaz ve yüzeylerde kalıyor...

Dünya Covid-19 salgınından sonra yeni bir salgınla mı karşı karşıya. Yeniden evlere kapanacak mıyız, hayatlarımız risk altında mı?

Maymun Çiçeği Virüsü olarak duyulan M Çiçeği’nin belirtileri neler, tedavisi nasıl?

Bir neslin kolunda izi olan, ancak 1980’den beri uygulanmayan çiçek aşısı ne kadar koruyucu?

Halk Sağlığı Uzmanı, CHP Milletvekili ve Sağlık Komisyonu üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala’ya sordum.

Prof. Dr. Kayıhan Pala

1 - Virüsün adı neden Maymun Çiçeği?

Virüs ilk kez 1958’de Danimarka’daki araştırma maymunlarının “çiçek benzeri” bir hastalığa sahip olduğunun gözlemlenmesiyle “Maymun Çiçeği” olarak adlandırıldı. Ancak 2022 yılının başlarında maymun çiçeği salgını yaygınlaştığında, çevrimiçi ortamda, diğer ortamlarda ve bazı topluluklarda hastalığın adlandırılmasında hayvan isminin geçmesinin hastalıkla ilgili olarak ırkçı ve damgalayıcı bir dile yol açabildiği gözlemlendi ve bu durum Dünya Sağlık Örgütü’ne bildirildi. Kamuya açık ve özel birçok toplantıda, birçok kişi ve ülke endişelerini dile getirdi ve ismin değiştirilmesi istendi. Hastalık, Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2022 yılının sonuna doğru ırkçı damgalanmayı önlemek amacıyla “Mpox” olarak yeniden adlandırıldı. Eski adında “maymun” geçmekle birlikte maymunlardan daha çok sincap, sıçan, fare gibi kemirgenlerde bulunan ve onlardan insana geçen bir hastalıktır.

2 - İlk nerede ve nasıl görüldü?

Maymun çiçeği virüsü, ilk olarak 1958 yılında Danimarka’da araştırma için tutulan maymunlarda keşfedildi ve ilk insan Mpox vakası, 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde dokuz aylık bir erkek çocuk olarak bildirildi. 1970’den sonra, 1980 yılında çiçek hastalığının yeryüzünde kökünün kazınması ve dünya çapında çiçek hastalığı aşılamasının sona ermesinin ardından, Mpox orta, doğu ve batı Afrika’da istikrarlı bir şekilde ortaya çıktı. 2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde meydana gelen bir salgının Afrika’dan ithal edilen yabani hayvanlarla bağlantılı olduğu düşünüldü. 2005’ten sonra her yıl Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde binlerce şüpheli vaka rapor edildi. 2022-2023’te küresel bir salgın meydana geldi.

3- Nasıl ortaya çıkıyor?

Mayıs 2022’de bir Mpox salgını aniden ortaya çıktı ve hızla Avrupa’ya, Amerika’ya ve ardından altı Dünya Sağlık Örgütü bölgesine yayıldı. Küresel salgın öncelikle eşcinsel ve biseksüel erkekleri etkiledi ve cinsel ağlar aracılığıyla kişiden kişiye yayıldı. Ancak hastalığa yakalananlar eşcinsel ve biseksüel erkeklerle sınırlı kalmadı; HIV pozitif kişiler, sağlık çalışanları, riskli bölgelere seyahat geçmişi olanlar, hastanede yatan hastalar ile yoğun bakımda yatan hastalar gibi kişiler de hastalığa yakalandı. 1 Ocak 2022’den 30 Haziran 2024’e kadar, 6 Dünya Sağlık Örgütü bölgesindeki 116 üye devletten 208 ölüm dahil olmak üzere toplam 99 bin 176 doğrulanmış Mpox vakası rapor edilmiştir. Küresel olarak hastalığın en sık görüldüğü 10 ülke şunlardır: Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya, İspanya, Fransa, Kolombiya, Meksika, Birleşik Krallık, Peru, Almanya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti. Küresel olarak vakaların yüzde 81’i bu ülkelerden bildirilmiştir.

4 - Belirtileri neler?

Mpox’lu kişilerde sıklıkla ellerde, ayaklarda, göğüste, yüz veya ağızda veya penis, testisler, iç dudaklar, vajina ve anüs dahil olmak üzere cinsel organların yakınında bulunabilen, kabarcıklara veya yaralara benzer bir döküntü görülür. Kuluçka süresi 3-17 gündür. Bu süre içerisinde kişide hastalık bulgusu görülmeyebilir ve kendini iyi hissedebilir. Mpox’lu kişilerde ayrıca ateş, titreme, şişmiş lenf bezleri, bitkinlik, kas ağrıları, sırt ağrısı, baş ağrısı ve solunum bulguları (örneğin boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı veya öksürük) da gözlenebilir. Çoğu durumda Mpox bulguları, ağrı veya ateş için ilaç tedavisi gibi destekleyici bakımla birkaç hafta içinde kendiliğinden kaybolur. Ancak bazı kişilerde hastalık şiddetli olabilir, komplikasyonlara ve hatta ölüme yol açabilir. Yeni doğan bebekler, çocuklar, gebeler ve bağışıklık yetersizliği olan kişiler, daha ciddi Mpox hastalığı ve ölüm açısından daha yüksek risk altında olabilir. Şiddetli Mpox hastası kişilerin lezyonların ciddiyetini azaltmak ve iyileşme süresini kısaltmak için hastaneye yatırılması, destekleyici bakım ve antiviral ilaçlara ihtiyacı olabilir.

5 - Covid gibi öldürücü mü, korkmalı mıyız?

Mpox ve COVID-19 arasında benzerlikler olsa da (örneğin her ikisi de zoonotik hastalıklardır), hastalığın bulaşması ve salgın dinamikleri açısından önemli sonuçları olan ayırt edici özellikleri var. İlk olarak SARS-CoV-2, 2019 sonlarında ortaya çıktığında yeni bir virüstü, yani daha önce hiç görülmemişti. Dünyanın virüse karşı aşısı ya da bağışıklığı yoktu, bu da virüsün hızla yayılmasına neden oldu. Yeni SARS-CoV-2 varyantlarının yükselişi, virüsün hava yoluyla kişiden kişiye etkili bir şekilde bulaşma yeteneğiyle birleştiğinde, salgın pandemiye dönüştü. Mpox yeni bir hastalık değil, 1958’den beri biliniyor. Hastalığın yakın temas yoluyla yayıldığı göz önüne alındığında, COVID-19’dan önemli bir farklılık gösteriyor. FDA ve EMA tarafından onaylanmış aşısı da mevcuttur. Genel olarak hastalanan kişilerin yüzde 1-6’sı, çoğunluğu küçük çocuklar olmak üzere, maalesef kaybedilmektedir. 2022 salgınında ölüm oranı yüzde 1’in altındadır. Temel olarak solunum yoluyla bulaşan bir virus olmadığı için COVID-19 hastalığında olduğu gibi, pandemiye yol açması beklenmemektedir. Eğer gerekli önlemler alınır ve uygulanırsa, korkacak bir durum söz konusu değildir.

6 - Nasıl bulaşıyor?

Mpox, maymun çiçeği virüsü bulaşmış biriyle yakın temas yoluyla kişiden kişiye yayılır. Yakın temas, yüz yüze olmayı (birbirine yakın konuşmak veya nefes almak, damlacıklar veya kısa menzilli aerosoller oluşturabilecek şekilde), ten tene teması ve ağızdan ağıza veya ağızdan cilde teması içerir. Mpox’lu kişiler, tüm lezyonları kabuklanıp, kabuklar dökülene ve altında yeni bir deri tabakası oluşana ve gözlerdeki ve vücuttaki tüm lezyonlar iyileşene kadar bulaşıcı kabul edilir ve bu genellikle 2-4 hafta sürer. Maymun çiçeği virüsünün, Mpox’lu bir kişinin dokunduğu giysilerde, yatak takımlarında, havlularda, nesnelerde, elektronik cihazlarda ve yüzeylerde bir süre kalması mümkündür. Bu eşyalara dokunan bir kişi, özellikle de herhangi bir kesik veya sıyrık varsa veya ellerini yıkamadan gözlerine, burnuna, ağzına veya diğer mukoza zarlarına dokunursa enfeksiyon kapabilir. Yüzeyleri/nesneleri temizleyip dezenfekte etmek ve kirli olabilecek yüzeylere/nesnelere dokunduktan sonra elleri temizlemek bu tür bulaşmayı önlemeye yardımcı olabilir. Virüs ayrıca gebelik sırasında fetüse, doğum sırasında veya sonrasında cilt teması yoluyla ya da yakın temas sırasında Mpox’lu bir ebeveynden bebeğe veya çocuğa yayılabilir. Mpox, bazı maymun türleri, kara kemirgenleri (ağaç sincabı gibi) gibi enfekte bir hayvanla fiziksel temasa girildiğinde insanlara yayılabilir. Fiziksel temas, ısırıklar veya çizikler yoluyla ya da avlanma, deri yüzme, tuzağa düşürme veya yemek pişirme gibi faaliyetler sırasında gerçekleşebilir.

7 - Kimler daha çok risk altında?

Mpox hastası biriyle yakın temasta bulunan kişiler risk altındadır. Mpox hastası olan biriyle yaşayan herkes, enfeksiyon kapma riskini azaltmak için gerekli adımları atmalıdır. Mpox tanısı konan bir kişi, evde bakıma yetecek kadar iyi olup olmadıklarını ve izolasyonun evde güvenli bir şekilde yönetilip yönetilemeyeceğini belirlemek için bir hekim tarafından değerlendirilmelidir. Sağlık çalışanları Mpox’lu hastaların bakımı sırasında kendilerini korumak için enfeksiyon önleme ve kontrol önlemlerini uygulamalıdır.

8 - Tedavisi var mı?

Çiçek hastalığına yönelik uzun yıllardır yapılan araştırmalar, Mpox tedavisinde de yararlı olabilecek ürünlerin geliştirilmesine yol açmıştır. Çiçek hastalığını tedavi etmek için geliştirilen bir antiviral (tekovirimat), Ocak 2022’de Avrupa İlaç Ajansı tarafından Mpox’un tedavisi için onaylandı. Dünya Sağlık Örgütü, özellikle şiddetli hastalık bulguları olan veya kötü sonuç riski altında olabilecek kişiler (bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar ve HIV pozitif kişiler gibi) için az sayıda tekovirimat tedavisini kullanıma sunmuştur.

9 - Dünya Sağlık Örgütü 2022 yılında da maymun çiçeği için küresel acil durum ilan etmişti. O dönemde Türkiye’de virüsle bağlantılı beş vaka görüldüğü açıklanmıştı. Şimdi ise salgınla ilgili Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Türkiye’de herhangi bir vakaya rastlanmadığı söylendi. Herhangi bir kısıtlama veya ek tedbire ihtiyaç var mı? Mesela sadece Karabük’te 10 binin üzerinde Afrikalı öğrenci var.

Küresel olgu raporlarına göre 2022’den günümüze kadar Türkiye’de 12 Mpox vakası bildirilmiştir. 2024 yılında vaka yoktur, bugüne kadar herhangi bir ölüm de bildirilmemiştir. Hastalığın sık görüldüğü ülkelerle sürekli olarak iletişim içinde olunduğu göz önüne alındığında, ülkemizde hastalığın salgına yol açmasını önlemek için başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere ilgili kurumlar insandan insana bulaşmayı durdurmak, risk altındaki savunmasız grupları korumak ve zoonotik bulaşmayı en aza indirmek üzere halk sağlığı önlemlerini almalıdır. Mpox’lu insanlar veya hayvanlarla teması olan herkesin, son temastan sonraki 21 gün boyunca sağlık durumları mpox’la uyumlu belirti veya bulgular açısından yakından izlenmelidir. Risk grupları için aşı, hastalar için ilaç sağlanmalıdır.

10 - Türkiye’de bir neslin çiçek aşısı var. Koruyucu olduğu söyleniyor, doğru mu?

Bilimsel araştırmalar, çiçek hastalığı aşısının Mpox hastalığını önlemede yaklaşık yüzde 80 oranında etkili olduğunu ve insanlarda maymun çiçeği hastalığına yakalanma riskini azalttığını göstermektedir. Genel olarak, çiçek aşısıyla aşılanmamış kişilerin aşılanmış kişilere göre Mpox hastalığına yakalanmaya daha yatkın olduğu gösterilmiştir. Ancak çiçek aşısı 1980 yılından bu yana uygulanmamaktadır. 2022 salgınında aşılı kişilerde de (aşılılardan daha az olmakla birlikte) olgular tanımlanmıştır. Mpox’a karşı üç aşı vardır. Yalnızca risk altında olan kişilerin (örneğin mpox hastası olan biriyle yakın temasta bulunan biri) aşılanması planlanmalıdır. Toplu aşılama şu aşamada önerilmemektedir.

İpek Özbey

[@Canan]

Maymun Çiçeği Virüsü Pandemi Olacak mı? Prof. Dr. Tevfik Özlü'den Açıklama

Maymun Çiçeği Virüsü Pandemi Olacak mı? Prof... Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Tevfik Özlü, son dönemde tekrar gündeme gelen maymun çiçeği virüsü hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Maymun çiçeği virüsünün pandemiye dönüşme olasılığını değerlendiren Prof. Dr. Özlü, virüsün mevcut durumunu ve gelecekteki potansiyel riskleri ele aldı.

PROF. DR. TEVFIK ÖZLÜ’DEN MAYMUN ÇIÇEĞI VIRÜSÜ ILE İLGILI AÇIKLAMALAR: PANDEMI ENDIŞESI YOK

Dünyada maymun çiçeği virüsü ile ilgili endişeler artarken, Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Tevfik Özlü, hastalığın potansiyel etkileri ve pandemiye dönüşme ihtimali hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Özlü, virüsün tarihçesi ve mevcut durumunu değerlendirerek, pandemi korkularını yatıştırmaya çalıştı.

MAYMUN ÇIÇEĞI VIRÜSÜ VE TARIHÇESI

Prof. Dr. Özlü, maymun çiçeği virüsünün 1970’lerden beri insanda hastalık yapma özelliğine sahip olduğunu ve bu virüsün daha çok Afrika’da yaygın olduğunu belirtti. Şu anda 75'ten fazla ülkede bu virüsün varlığı tespit edilmiş durumda. Özlü, "Orta Afrika ve Batı Afrika’da iki farklı varyant biliniyordu. Kongo’da ölümler daha fazla görülüyor. Ancak, son yıllarda Afrika dışında da vakalar görülmeye başlandı ve Avrupa Birliği ile diğer ülkelerde de yayılma başladı. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü acil durum ilan etti ve Afrika dışındaki ülkelerin de önlem alması gerekiyor," şeklinde konuştu.

PANDEMI BEKLENTISI VE VIRÜSÜN ÖZELLIKLERI

Özlü, maymun çiçeği virüsünün Covid-19 virüsünden farklı olduğunu ve bu nedenle pandemiye dönüşme riskinin düşük olduğunu ifade etti. "Maymun çiçeği virüsü, Covid-19 gibi hava yoluyla değil, daha çok temas yoluyla bulaşıyor. Bu virüs cilt döküntüleri ve bu döküntülerin sıvıları ile bulaşır. Özellikle cinsel ilişki sırasında bulaşma riski yüksektir, ancak hasta ile yakın temas veya hasta eşyalarına temas da bulaşma riskini artırabilir," dedi.

TEDAVI VE ÖLÜM ORANI

Prof. Dr. Özlü, hastalığın genellikle destek tedavileri ile iyileştiğini ve ölüm oranlarının Afrika dışında çok nadir olduğunu belirtti. Avrupa’da ölüm vakalarının nadir olduğunu, dünya genelinde ise yaklaşık 600 ölüm vakasının kaydedildiğini söyledi. "Afrika’daki ölümler genellikle sağlık hizmetlerinin yetersizliği ile ilişkilidir," diye ekledi.

YENI VARYANTLAR VE BELIRTILER

Avrupa’da ortaya çıkan yeni varyantların daha ölümcül olduğu iddialarını değerlendiren Özlü, "Bu varyantların daha ölümcül olduğuna dair kesin bir bilgi yok. Maymun çiçeği virüsünün mutasyon geçirme olasılığı, Covid-19 kadar yüksek değil. Yeni varyantların ortaya çıkması pek olası görünmüyor," şeklinde konuştu.

Özlü, maymun çiçeği virüsünün belirtilerini de sıraladı: "Ateş, halsizlik, kas ve eklem ağrıları, baş ağrısı, lenf bezlerinin şişmesi ve cilt döküntüleri. Döküntüler hastalığın bulaştırıcılığını artıran önemli bir bulgudur. Semptom göstermeyen hastaların bulaştırıcı olup olmadığı hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır."

ÖNERILER VE UYARILAR

Prof. Dr. Özlü, Covid-19’daki gibi kaotik bir pandemi beklentisinin gerçekçi olmadığını ancak dikkatli olunması gerektiğini vurguladı. "Hastalık sınırları aştı ve hijyen ile temizlik önlemleri önemlidir. Uçaklarda koltuk temizliği, el hijyeni gibi önlemlerle hastalığın yayılmasını sınırlayabiliriz," şeklinde uyarıda bulundu.

KAYNAK

[@Canan]

Afrika Ülkesinde 'M Çiçeği' Alarmı: Vakalar Rekor Kırdı!

Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (KDC), bu yıl 7 bin 396 M çiçeği (mpox) vakasının görüldüğü duyuruldu.

KDC Sağlık Bakanlığından yapılan açıklamada, 1 Ocak'tan bu yana 7 bin 396 mpox vakasının tespit edildiği, salgın nedeniyle 371 kişinin hayatını kaybettiği bildirildi.

Açıklamada, ülkedeki 26 eyaletten 22'sinde M çiçeği vakaları görüldüğü, salgının 4 bin vakayla en çok Equateur eyaletini etkilediği belirtildi.

Ülkede geçen yıl 654'i ölümle sonuçlanan 14 bin 626 M çiçeği vakası tespit edilmişti.

Genellikle hayvandan insana ve nadiren insandan insana yakın temasla bulaşan virüs, vücutta yüksek ateş ve kaşıntılı kabarcıklara, titreme, baş ağrısı, kas ağrıları ve halsizliğe yol açabiliyor.

Dünya Sağlık Örgütü, ölüm oranı yüzde 3-6 olarak gösterilen M çiceği hastalığında, bazı ülkelerdeki eksik raporlama nedeniyle gerçek vaka ve ölüm sayısının daha yüksek olduğunu belirtiyor.

KAYNAK

[@Canan]

DSÖ Uyardı: M Çiçeği Vakaları Artışa Geçti

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Afrika'da "M çiçeği (mpox)" vakalarında yaşanan artışa karşı uyararak bunun temel nedenlerinin belirlenmesi için yoğun araştırılmaların yapılması çağrısında bulundu.

DSÖ'de M çiçeği virüsü alanında uzman olarak görev yapan Rosamund Lewis, Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi'nin haftalık basın toplantısına çevrim içi katılarak değerlendirmelerde bulundu.

Lewis, M çiçeği vakalarının artmaya devam etmesiyle bunun bir halk sağlığı tehdidi olmaya devam ettiğini vurgulayarak, yılbaşından bu yana dünya genelinde 3 bin 100'den fazla vaka rapor edildiğini söyledi.

"Yalnızca mayısta 26 ülkeden yaklaşık 600 doğrulanmış vaka DSÖ'ye bildirildi" ifadesini kullanan Lewis, özellikle Afrika'da M çiçeği vakalarında artış yaşandığını vurgulayarak bunun temel nedenlerinin tespit edilmesi için yoğun araştırmaların yapılması yönünde çağrıda bulundu.

Lewis, nisandan bu yana Güney Afrika'nın M çiçeği virüsünün bir varyantı olan "clad IIb" virüsüne bağlı 13 doğrulanmış vaka ve iki ölüm bildirildiğini belirtti.

Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin büyük bir salgınla karşı karşıya kalmaya devam ettiğini söyleyen Lewis, yalnızca 2024'te bildirilen 9 bin 291 M çiçeği vakasından 419'unun ölümle sonuçlandığını söyledi.

Lewis, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde tespit edilen M çiçeği virüsü vakalarında ölüm oranın yaklaşık yüzde 5 olduğunu kaydetti.

Salgın nedeniyle daha çok çocukların yaşamını yitirdiğini kaydeden Lewis, Afrika'da M çiçeği vakalarında son zamanlarda görülen artışın ele alınmasının kritik bir ihtiyaç olduğunun da altını çizdi.

KAYNAK

[@Canan]

Sağlık Bakanlığı'nın hazırladığı M-Çiçeği hastalığı hakkında merak edilen 11 sorunun cevapları şöyle:

1) M-Çiçeği nedir?

- M-Çiçeği, klinik olarak daha hafif olmasına rağmen, semptomları geçmişte çiçek hastalarında görülenlere benzer ve nadiren ölümcül viral bir zoonoz (hayvanlardan insanlara bulaşan bir virüs) olmakla birlikte insandan insana da bulaşabilmektedir.

1980 yılında çiçek hastalığının eradikasyonunun ilanı ve sonrasında çiçek aşısının uygulamasının durdurulması ile M-Çiçeği nadir de olsa özellikle Orta ve Batı Afrika’da görülen bir hastalık haline gelmiştir.

2) M-Çiçeği için ne zaman test yaptırılmalıdır?

- M-Çiçeği olduklarını düşünen veya M-Çiçeği olan biriyle yakın temas halinde olan kişilerin, bir sağlık kuruluşuna başvurması ve test yapılması gerekip gerekmediğine karar verilmesi gerekir. Doktorunuz test yaptırmanız gerektiğine karar verirse, örnekleri alacak ve bunları test için uygun bir laboratuvara gönderecektir.

3) M-Çiçeği belirtileri nelerdir?

- M-Çiçeği belirtileri genellikle, Ateş, Baş ağrısı, Kas ağrıları ve sırt ağrısı, Büyümüş lenf nodları, Solunum sistemi semptomları (ör; boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı veya öksürük) ve hastalığa özgü karakteristik cilt döküntüleri şeklindedir.

4) Belirtilerim varsa ne yapmalıyım?

- Yeni veya açıklanamayan bir cilt döküntüsü veya diğer M-Çiçeği belirtilerini fark ederseniz, bir sağlık kuruluşuna başvurun.

Sağlık kuruluşuna başvurana kadar başkalarıyla yakın temastan (cinsel temas dahil) kaçının.

Sağlık kuruluşuna başvurana kadar evcil hayvanlar veya diğer hayvanlarla yakın temastan kaçının.

Test sonuçlarınızı bekliyorsanız, aynı önlemlere uymaya devam edin.

Test sonucunuz pozitifse, cilt döküntüleriniz kabuklanıp düşerek iyileşmiş temiz ve sağlam cilt görünümü oluşana kadar kendinizi izole etmeye ve diğer önlemlere uymaya devam edin.

Ateş, boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı veya öksürüğünüz varsa kendinizi izole etmeye devam edin. Sadece hekime görünmek veya acil durumlar için dışarı çıkın. Toplu taşıma araçlarını kullanmaktan kaçının.

İzolasyondan çıkmanız gerekiyorsa, cilt döküntülerinizi kapatın ve yüze iyi oturan bir maske takın."

5) M-Çiçeği nasıl bulaşır?

- M-Çiçeği cilt döküntüsü, kabuklar veya vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla kişiden kişiye bulaşabilir. Ayrıca uzun süreli, yakın temas veya cinsel temas (öpmek, sarılmak veya cinsel ilişki gibi) sırasında yayılabilir.

M-Çiçeği olan bir kişi, belirtiler başladıktan itibaren cilt döküntüsü tamamen iyileşene ve iyileşmiş temiz ve sağlam cilt görünümü oluşana kadar başkalarına virüsü bulaştırabilir. Bazı hastalar belirtileri başlamadan 1 ile 4 gün önce M-Çiçeğini bulaştırabilir. Ancak hiç belirti göstermeyen kişilerin virüsü bulaştırdığına dair bir kanıt bulunmamaktadır.

6) M-Çiçeği cinsel yolla bulaşan bir hastalık mıdır?

- M-Çiçeği, cinsel yolla bulaşabilen bir hastalık olarak tanımlanabilir. Diğer bir ifade ile, cinsel ilişki, M-Çiçeğinin bulaşma yollarından sadece biridir. Geçmişte M-Çiçeği salgınları enfekte hayvanlarla ve hayvan ürünleriyle doğrudan temas sonucu ortaya çıkmıştır, ancak kişiden kişiye bulaşma sınırlı olmuştur.

Günümüzdeki salgında, virüs esas olarak yakın temas yoluyla bulaşmaktadır. Cinsel temas sırasında lezyonlarla temas veya solunum sekresyonları ile yakın temas ile bulaş olabilir. Ancak cinsel ilişki olmaksızın M-Çiçeği olan biriyle yakın ve uzun süreli cilt temasında bulunmak da virüsün bulaşmasına neden olabilir.

7) M-Çiçeği nasıl önlenebilir?

- M-Çiçeği olduğundan şüphelenilen bir cilt döküntüsüne sahip kişilerle yakın cilt temasından kaçının.

M-Çiçeği hastasının kullanmış olduğu eşya ve malzemelerle temastan kaçının.

Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı bir el antiseptiği kullanın. Özellikle yemek yemeden, yüzünüze dokunmadan önce ve tuvaleti kullandıktan sonra el hijyeni sağlayın.

8) Kalabalık etkinliklere gitmek konusunda endişelenmeli miyim?

- M-Çiçeği olan biriyle yakın temas veya cilt temasında bulunduğunuzda bulaşma olabilir. İlk bulgular insanların yakın, devamlı cilt teması yaşadığı etkinliklerin M-Çiçeği vakalarına yol açtığını göstermektedir. Bir etkinliğe katılmayı planlıyorsanız, ne kadar yakın, kişisel, cilt teması yaşanacağını göz önünde bulundurmalısınız.

9) M-Çiçeği için hangi tedaviler mevcuttur?

- M-Çiçeği için özel olarak geliştirilmiş bir tedavi yoktur. Ancak, virüsler arasındaki genetik benzerlikler nedeniyle, çiçek hastalığını tedavi etmek için kullanılan antiviral ilaçlar M-Çiçeği tedavisinde kullanılabilse de etkinliği tam olarak kanıtlanmış değildir."

10) Evcil hayvanıma M-Çiçeği bulaşabilir mi?

- M-Çiçeği zoonotik bir hastalıktır, yani hayvanlar ve insanlar arasında bulaşabilir. Ancak şu anda M-Çiçeği için evcil hayvanlar yüksek risk taşımamaktadır.

11) M-Çiçeği su yoluyla havuzdan, sıcak küvetten veya su parkından bulaşabilir mi?

- M-Çiçeğinin havuzdan, sıcak küvetten veya su parkındaki sulardan bulaşabileceği konusunda net bağlantı olduğunu gösteren bir çalışma yoktur. Ancak virüsün insandan insana yakın temas, cilt teması yoluyla bulaşması mümkündür. M-Çiçeği hastasının havlusu, yüzme tahtası, havuz oyuncağı veya giysisi gibi eşyalarının bir başkası tarafından kullanılmasıyla hastalık bu eşyaları kullanan sağlıklı kişiye de bulaşabilir. Eğlence amaçlı su mekânlarında dezenfeksiyon yapılması ve havuzların uygun şekilde klorlanmasıyla M-Çiçeği virüsünün bulaşma riski ortadan kaldırılmış olur.

KAYNAK

[@Canan]

M çiçeği virüsünde ölü sayısı artıyor

M çiçeği virüsünün çıkış noktası olan Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde ölü ve vaka sayısı artıyor.

Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (KDC) M çiçeği virüsü nedeniyle yıl başından beri en az 570 kişinin hayatını kaybettiği bildirildi.

KDC Sağlık Bakanı Roger Kamba, yaptığı açıklamada, ülkedeki M çiçeği virüsü salgınıyla ilgili son verileri paylaştı.

Kampa, bu yılın başından bu yana 16 bin 700 doğrulanmış veya şüpheli M çiçeği vakası tespit edildiğini ve bunların 570'ten fazlasının öldüğünü belirtti.

17 ÜLKEYE YAYILDI

Salgının Afrika'nın 17 ülkesine yayıldığını aktaran Kampa, özellikle 15 yaş altı çocuklar başta olmak üzere genç nüfusu etkilediğini ifade etti. KDC'de Aralık 2022'de ülke çapında M çiçeği salgını ilan edilmişti.

M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NEDİR?

M çiçeği virüsü, fareler ve sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan veya enfekte olmuş bireylerden bulaşıyor. Virüsün neden olduğu vücut döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysi, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları kullanmak ve vücut sıvılarıyla temas etmek en önemli bulaş nedenleri arasında yer alıyor.

İlk belirtiler virüsü kaptıktan sonraki 5 ila 21 günde ortaya çıkabiliyor. Virüs genelde yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine benzer kabarcıklara neden oluyor.

Özel bir tedavi yöntemi olmayan hastalığın tedavisi antiviral ilaçlarla yapılıyor. Vakaların büyük kısmı hastalığı hafif geçiriyor ve birkaç hafta içinde sağlığına kavuşuyor.

DSÖ, "maymun çiçeği hastalığı (Monkeypox)" ismini, 2022'de ırkçılık ve ayrımcılık kaygısıyla "mpox" olarak değiştirmişti.

https://www.sozcu.com.tr/m-cicegi-vi...artiyor-p76467

Xxxxxx

M çiçeği belirtileri neler, nasıl bulaşır?

Afrika kıtasındaki 13 ülkenin yanı sıra İsveç, Avustralya ve Pakistan'da da görülen m çiçeği kemirgen hayvanlardan veya enfekte olmuş bireylerden bulaşıyor. Dünya Sağlık Örgütü, m çiçeği hakkında yaptığı açıklamada eskiye göre daha hızlı yayıldığını ve yüksek ölüm oranına sahip olduğunu belirterek çocukları ve bağışıklık sistemi düşük olanları uyardı. M çiçeği belirtileri arasında en belirgini ise vücutta oluşan yara benzeri döküntüler oluyor.

Geçtiğimiz yıllarda yaşanan Covid-19 salgını sonrasında dünyada bu kez m çiçeği salgını riski başladı. Başta Afrika olmak üzere Avrupa, Asya ve Avusturalya kıtalarında görülen m çiçeği virüsü son iki yıldır Türkiye'de görülmedi. M çiçeği belirtileri virüsü kaptıktan sonraki 5 ila 21 günde ortaya çıkabiliyor.

M ÇİÇEĞİ NASIL BULAŞIYOR

M çiçeği virüsü fareler ve sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan veya enfekte olmuş bireylerden bulaşıyor.

Virüsün neden olduğu vücut döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysi, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları kullanmak ve vücut sıvılarıyla temas etmek en önemli bulaş nedenleri arasında yer alıyor.
İlk belirtiler virüsü kaptıktan sonraki 5 ila 21 günde ortaya çıkabiliyor.

M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ BELİRTİLERİ

M çiçeği virüsü belirtileri arasında en belirgini yüz, eller, ayaklar ve vücudun diğer bölgelerinde görülebilen döküntüler oluyor.

Maymun çiçeği virüsü belirtileri arasında yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme de yer alıyor.

Özel bir tedavi yöntemi olmayan hastalığın tedavisi antiviral ilaçlarla yapılıyor.

Vakaların büyük bir kısmı hastalığı hafif geçiriyor ve birkaç hafta içinde sağlığına kavuşuyor.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), "maymun çiçeği hastalığı (Monkeypox)" ismini, 2022'de ırkçılık ve ayrımcılık kaygısıyla "mpox" olarak değiştirdi.

M ÇİÇEĞİ TÜRKİYE'DE VAR MI?

Sağlık Bakanlığı, sosyal medya hesabından yapılan açıklamada, Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından gerçekleştirilen Acil Durum Komitesi Toplantısı'nın ardından M çiçeği (mpox) hastalığının, "uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğu"nun ilan edildiği anımsatıldı.
Açıklamada, şunlar kaydedildi:

"Özellikle Afrika kıtasında görülen M çiçeği (mpox) hastalığı vakasına Türkiye’de 2024 yılında rastlanmamıştır. Ülkemizde henüz herhangi bir kısıtlama veya ek tedbir ihtiyacı bulunmamaktadır. Bakanlığımızca gerekli çalışmalar yürütülmekte, bilim kurulumuz ve sağlık altyapımızla süreç hassasiyetle takip edilmektedir."

Maymun çiçeği hastalığı Türkiye'de ilk kez 2022 yılında göründü. Dönemin Sağlık Bakanı Fahrettin Koca tarafından yapılan açıklamaya göre Türkiye'de bir hastada maymun çiçeği hastalığı tespit edildiğini, bağışıklık sistemi yetersizliği olan 37 yaşındaki hastanın tecrit edildiği bildirmişti.

M ÇİÇEĞİ TEDAVİSİ VAR MI?

Özel bir tedavi yöntemi olmayan hastalığın tedavisi antiviral ilaçlarla yapılıyor. Vakaların büyük bir kısmı hastalığı hafif geçiriyor ve birkaç hafta içinde sağlığına kavuşuyor.

M ÇİÇEĞİ NEDİR?

M çiçeği, insanları ve hayvanları etkileyen viral bir enfeksiyondur. “Ortopoksvirüs cinsi” olarak sınıflandırılan virüs grubuna aittir.

M çiçeği, "Monkeypox" olarak da bilinen, Orta ve Batı Afrika'da yaygın olan bir viral hastalıktır. Hastalık, Poxviridae ailesine ait olan Monkeypox virüsünden kaynaklanır. Virüs başlangıçta sadece hayvanlardan insanlara bulaşıyordu ama artık insandan insana da bulaşabiliyor.

İlk olarak 1958'de maymunlarda görülmesinden dolayı "maymun çiçeği" olarak adlandırıldı. 1970'te bildirilen ilk insan vakası, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde dokuz aylık bir erkek çocuk olmuştu.

M ÇİÇEĞİ DİĞER KITALARA DA SIÇRADI

Afrika'da 13 ülkede M çiçeği virüsü vakasına rastlandı.

Bu ülkeler Güney Afrika, Kenya, Ruanda, Uganda, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, Kamerun, Nijerya, Fildişi Sahili, Gana ve Liberya.

Afrika CDC'ye göre, 13 Afrika ülkesinde vaka sayısı 17 bin 541 olurken hastalığa bağlı 517 ölüm kayıtlara geçti. Temmuz sonu itibarıyla 2023'ün aynı dönemine kıyasla vaka sayılarında yüzde 160'lık bir artış görüldü.
M çiçeği virüsünden kaynaklı ölümlerin yüzde 97'si Kongo Demokratik Cumhuriyetinde gerçekleşti.

M çiçeği, şu anda Afrika kıtası dışında üç ülkede görüldü. 2024'te ilk kez İsveç, Avustralya ve Pakistan'da da tespit edilen M çiçeği virüsünün görüldüğü toplam ülke sayısı 16 oldu.

Vaka sayıları şu ana kadar Avustralya'da 93, Pakistan'da 3 ve İsveç'te 1 olarak açıklandı.

AVUSTURALYA'DA DA M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ GÖRÜLDÜ

Avustralya'nın Yeni Güney Galler Sağlık Bakanlığı, Avustralya'da M çiçeği vakalarındaki artışa ilişkin açıklamada bulundu.

Açıklamada, eyalette 1 Haziran'dan bu yana 93 kişiye M çiçeği teşhisi konulduğu ve bu vakaların çoğunun "cinsel ilişki" kaynaklı olduğu ifade edildi.

Bakanlık, eyalette haziran öncesi yalnızca 1 vaka tespit edildiği, vaka sayısının 2023'te 12 olduğu bilgisini verdi.

Eyalet bakanlığında görevli doktorlardan Jeremy McAnulty de hastalığın ten temasıyla yayıldığını ve genellikle genital bölgede küçük sivilce benzeri şişliklerle başladığını belirtti.

McAnulty, "Vakalardaki son artışla birlikte Bakanlık, risk altındaki kişileri semptomlara karşı tetikte olma konusunda uyarıyor." ifadesini kullandı.

M ÇİÇEĞİ ÖLDÜRÜCÜ MÜ?

DSÖ Sözcüsü Margaret Harris, M çiçeği virüsünün eskisinden daha hızlı yayıldığını ve yüksek ölüm oranına sahip olduğunu dile getirerek, hastalığın özellikle bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve çocuklar için daha tehlikeli olduğunu belirtti.

Harris, M çiçeği için şu anda belirli bir tedavinin olmadığını ancak destekleyici tedavilerin bu virüse yakalanan hastalar için kullanıldığını kaydetti.

M çiçeği, genellikle 2-4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşiyor. Ancak bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve küçük çocuklarda hastalık ağır seyredebiliyor.

Genel olarak hastalananlardan çoğunluğunu küçük yaştaki çocukların oluşturduğu yüzde 3 ile 6'sı kaybediliyor ve hastalığın Orta Afrika alt tipinde öldürücülük yüzde 11'e kadar çıkabiliyor.

DSÖ, virüse yakalanan kişilere mümkün olduğu kadar evlerinde izole olma çağrısında bulunarak döküntüler sonlanana kadar maske takmayı önerdi.

Cildin kuru ve açık tutulması gerektiğini belirten DSÖ, ellerin sık sık dezenfekte edilmesi gerektiğini, ​​​​​​​başkalarıyla temastan kaçınmanın faydalı olacağını vurguladı.

VİRÜSÜN ADI DEĞİŞTİRİLMİŞTİ

M çiçeği virüsü insanlarda ilk kez 1970'de görülse de canlılarda ilk ortaya çıkışı 1958'deydi. Bir araştırma için kullanılan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına benzer belirtilerin görülmesiyle tespit edilen virüs, 2022'ye kadar "maymun çiçeği (monkeypox)" olarak adlandırıldı.

DSÖ, 2022'de ırkçılık ve ayrımcılık kaygısıyla virüsün ismini "mpox" olarak değiştirdi.

Örgüt ayrıca virüsün "Batı Afrika", "Kongo Havzası", "Orta Afrika" ismini taşıyan alt türlerinin de yeniden adlandırılmasına karar verdi.

https://www.sozcu.com.tr/m-cicegi-be...bulasir-p75985

[@Canan]

Çiçeği yeni Covid-19 mu? DSÖ'den açıklama geldi

Son dönemde başta Afrika olmak üzere birçok ülkede tespit edilen ve DSÖ tarafından uyarılara konu olan Mpox salgını hızla yayılıyor… Dünya Sağlık Örgütü adına konuşan bir sözcü, Mpox hastalığının yeni bir küresel salgına yol açıp açmayacağı konusuna açıklık getirdi.

Mpox'un, Covid-19'a benzeyip benzemediği ve yeni bir küresel salgına yol açıp açmayacağı merak konusu olmaya devam ediyor.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölge Direktörü Hans Kluge, Mpox'un dünya için yeni Covid-19 olmadığını vurgularken, "Mpox ile birlikte mücadele edebiliriz ve etmeliyiz. Öyleyse Mpox'u küresel olarak kontrol etmek ve ortadan kaldırmak için yapılması gerekenleri uygulamaya koymayı mı seçeceğiz? Yoksa başka bir panik ve ihmal döngüsüne mi gireceğiz? Şimdi ve gelecek yıllarda nasıl tepki vereceğimiz, Avrupa ve dünya için kritik bir sınav olacak." şeklinde konuştu.

DSÖ sözcüsü Margaret Harris de, M çiçeği (mpox) ile mücadelede kitlesel aşılama yerine virüsün bulaştığı bölgelerde "hedefli aşılama" yapılması gerektiğini ve yayılmasını durdurmanın Covid-19'a göre daha kolay olduğunu belirterek, "İnsanların Covid-19 gibi bir durumla karşı karşıya olduğumuzu düşünerek endişelenmelerine gerek yok." dedi.

DSÖ geçen hafta hastalığın yayılmasını "uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu" olarak ilan etmişti.

M çiçeği virüsü için belirli bir tedavi olmadığını kaydeden Harris, virüsü yenebilecek bir antiviral ilacın olmadığını ancak semptomatik tedavinin etkili olduğunu söyledi.

KİTLESEL DEĞİL, 'HEDEFLİ' AŞILAMA

Harris, çiçek hastalığı için geliştirilen aşıların M çiçeğine karşı etkili olduğunu kaydederek, "Mpox için kitlesel aşılama önerilmiyor. Bu çok önemli. Virüsün bulaştığı yerlerde hedefli aşılama yapılması gerekiyor. Şu anda zor olan, sınırlı olan aşıyı tedarik etmek ve onları salgının olduğu yere ulaştırmak. Aşı stokları konusunda Kuzey Avrupa, ABD ve Japonya iyi kaynaklara sahip."

"Kimin hasta olduğunu bildiğiniz, iyi bir temas ve izolasyon önlemleri takibi yaptığınız sürece oldukça kolay bir şekilde durdurulabilir. Yani salgın nedeniyle bir kapanmaya ihtiyaç yok. İhtiyaç olan şey, tam olarak kimin hasta olduğunu bilmeniz için çok iyi bir gözetim." dedi.

"BU VİRÜS FARKLI ŞEKİLDE YAYILIYOR"

M çiçeğiyle ilgili insanların "yeni bir Covid-19 gibi süreç başlayabilir mi?" diye tedirgin olduğunu belirten Harris, şunları kaydetti:

"İnsanların Covid-19 gibi bir durumla karşı karşıya olduğumuzu düşünerek endişelenmelerine gerek yok. Bu çok farklı bir virüs, farklı şekilde yayılıyor. Covid-19 hava yoluyla bulaşıyor. M çiçeği ise esasen çok yakın fiziksel temas yoluyla yayılıyor. Bu yüzden fiziksel temasla ilgili yapılan her şeyi durdurmak, aslında hava yoluyla yayılan bir şeyi durdurmaktan daha kolay. Çünkü bu büyük bir kalabalığa yayılabilir. Bu birçok toplumun karantinaya girmesinin nedenlerinden biriydi çünkü yapacak şeyleri tükeniyordu. Bu yüzden maske takmak çok önemliydi. Ancak M çiçeği virüsünün dünyaya yayılmasını ve bir pandemiye dönüşmesini istemiyoruz. M çiçeği virüsü, bir pandemiyi önlemek için uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu olarak ilan edildi."

ASYA ÜLKELERİ ALARMDA

Covid-19'un ilk çıktığı ülke olan Çin, etkilenen ülke ve bölgelerden gelen yolculardan, mpox hastalarıyla temas halinde bulunanlardan ve semptomlar gösteren kişilerden, girişte gümrük yetkililerine bildirimde bulunmalarını ve test yaptırmalarının gerekebileceğini belirtti.

Hindistan'daki sağlık yetkilileri, mpox semptomları gösteren yolcular için uluslararası havaalanları ve limanlarda daha fazla dikkat gösterilmesini emretti ve potansiyel vakaları ele almak üzere hastaneler ve laboratuvarlar belirledi. Endonezya ve Malezya da benzer önlemler aldı.

Pakistan 13 Ağustos'ta bir enfeksiyonu doğruladı. Filipinler sağlık departmanı, aralık ayından bu yana ülkedeki ilk mpox vakasını yakın zamanda seyahat etmemiş 33 yaşında bir erkekte tespit ettiğini söyledi. Vakanın kaynağı henüz bilinmiyor.

https://www.sozcu.com.tr/m-cicegi-ye...a-geldi-p76494

[@Canan]

Sağlık Bakanlığı M-çiçeği (MPOX) rehberi yayımladı

Sağlık Bakanlığı tarafından 2024 yılı M-Çiçeği (MPOX) rehberi yayımlandı.

Sağlık Bakanlığı, M-çiçeği hastalığına ilişkin 24 sayfalık rehber hazırladı. Hastalığın semptomları, nasıl bulaştığı ve korunmak için neler yapılması gerektiğine ilişkin bilgilerin yer aldığı rehberde şu ifadeler yer aldı:

* "M-Çiçeği, Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan M-Çiçeği virüsünün (MPox) neden olduğu bir hastalıktır. Orthopoxvirus cinsinin diğer üyeleri Camelpox, Cowpox gibi diğer canlı türlerinde de görülebilen zoonotik virüslerdir. Aynı ailenin insana özgü türü olan ve genel olarak bilinen ismi ile çiçek hastalığına neden olan Variola virüsü, etkin aşılama ile 1980 yılında dünya üzerinden eradike edilmiştir.

* M-Çiçeği, öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında endemik olarak görülen ve zaman zaman dünyanın diğer bölgelerine buradan yayılan, az sayıda görülen viral bir zoonotik hastalıktır. Klinik olarak; ateş, halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı, kızarıklık ve büyümüş lenf nodları ile kendini gösteren hastalık bir dizi tıbbi komplikasyona neden olabilir.

M-ÇİÇEĞİ SEMPTOMLARI

* M-Çiçeği döküntüleri, 1980 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından dünya çapında eradike edildiği ilan edilen çiçek hastalığının döküntülerine benzer. M-Çiçeği, çiçek hastalığından daha az bulaşıcıdır ve daha hafif seyirli bir tabloya neden olur. Semptomları genellikle 2-4 hafta süren ve kendi kendini sınırlayan M-Çiçeği ağır vakalara da yol açabilmektedir. Orta Afrika’daki vakalarda yüzde 10 ile en yüksek fatalite oranı saptanırken, Batı Afrika’da bu oran yüzde 1 olarak saptanmıştır. 2022 yılından sonra pandemik hale gelen formu ile bağışıklık sistemi normal kişilerde fatalite oranı binde 1’in altındadır.

M-ÇİÇEĞİ VE ÇİÇEK HASTALIĞI BENZERLİĞİ

* Çiçek hastalığına karşı kullanılan aşılar, M-Çiçeğine karşı da belirli oranda bir koruma sağlamaktadır. Çiçek hastalığının tedavisi için geliştirilen antiviral ajanlar, M-Çiçeği tedavisi için de kullanılmaktadır.

M-ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNÜN DOĞAL KONAĞI

* M-Çiçeği virüsüne duyarlı çeşitli hayvan türleri tanımlanmıştır. Bunlar; ip sincapları, ağaç sincapları, Gambiya keseli sıçanları, fındık fareleri, primatlar ve diğer türlerdir. M-Çiçeği virüsünün doğal seyri bugün için net olarak tanımlanabilmiş değildir. Kesin rezervuar(lar)ı ve doğada virüs dolaşımının nasıl olduğu henüz netlik kazanmamıştır. Bununla birlikte ön planda kemirgenlerin olduğu düşünülmektedir.

M-ÇİÇEĞİ NASIL BULAŞIR?

* Afrika koşullarında M-Çiçeği virüsünün hayvanlardan insana bulaşı, enfekte hayvanların kan, vücut sıvıları, deri veya mukoza lezyonları ile doğrudan temas veya ısırık yoluyla meydana gelebilir. Afrika'da; ip sincapları, ağaç sincapları, Gambiya keseli sıçanları, fındık fareleri, farklı maymun türleri ve diğerleri dahil olmak üzere birçok hayvanda M-Çiçeği virüsü enfeksiyonunun kanıtları bulunmuştur. Maymunlar ve insanlar tesadüfi konaklardır.

M-ÇİÇEĞİ BELİRTİ VE BULGULARINA DİKKAT

* M-Çiçeğinin kuluçka süresi, riskli temastan semptomların başlangıcına kadar olan süre, genellikle 6-14 gün olmakla birlikte 1-21 gün arasında değişebilir. Bir hayvan ısırığı veya tırmalaması öyküsü olan kişiler, dokunsal/temasla maruziyete sahip olanlardan daha kısa bir kuluçka süresine (13'e karşı 9 gün) sahip olabilir.

M-ÇİÇEĞİ VAKA TANIMI

* Ateş ile birlikte halsizlik, baş ağrısı, kas ağrısı, eklem ağrısı ve lenfadenopati bulgularından biri veya birkaçının olması. Şikayetlerinden önceki son 21 gün içerisinde M-Çiçeği hastalığı tanısı doğrulanmış birisi ile temas öyküsü. İkisinin birlikte varlığında; Cilt döküntüleri (makül, papül ya da aynı yaşta/dönemde olan veziküler veya püstüler lezyonlar), ülsere veya veziküler mukozal lezyonlar (ağız içi ve anüs dahil) varlığında klinisyen tarafından tıbbi hikâye (1a veya 1b ile uyumlu ya da yüksek riskli bölgeye seyahat öyküsü). Mukozal lezyonlar tek ya da çok sayıda olabilir; ağız içi, konjonktiva, üretra, penis, vajina veya anorektal bölgede bulunabilir.

M-ÇİÇEĞİ KESİN VAKA TANISI

* Olası vaka tanımına uyan kişiden alınan örnekte PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) pozitifliğinin tespit edilmesi.

M-ÇİÇEĞİ RİSKİNDE YAPILMASI GEREKENLER

* Olası vaka tanımına uyan kişi cerrahi maske takmalıdır. Sağlık personeli N95 maske, gözlük veya siperlik, eldiven ve önlük gibi kişisel koruyucu ekipman kullanmalıdır.

* Klinik örnek alınmalıdır. (M-Çiçeği için en uygun teşhis örnekleri cilt lezyonlarından – vezikül kabuğunun üst kısmından veya veziküllerden ve püstüllerden gelen sıvıdan ve kuru kabuklardan elde edilir. Mümkün olduğunda biyopsi bir seçenektir.)

HASTALIĞA YAKALANINCA YAPILMASI GEREKENLER

* Kesin vaka ile karşılaşılması durumunda, standart enfeksiyon kontrol önlemleri tam olarak uygulanmalı, el hijyenine maksimum özen gösterilmeli ve vücut sıvıları ile temas ve yakın temas önlemleri de uygulanmalıdır.

* M-Çiçeği Vaka Bildirim Formu doldurulmalı ve İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Bulaşıcı Hastalıklar Birimine gönderilmelidir. Sağlık kurumları tarafından gönderilen M-Çiçeği Vaka Bildirim Formu İl Sağlık Müdürlüğü tarafından aynı gün içerisinde Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (HSGM) Bulaşıcı Hastalıklar ve Erken Uyarı Dairesi Başkanlığı [email protected] elektronik posta adresine gönderilmelidir.

* Vaka hastanede yatırılarak ya da şartların uygun olduğu, vakanın hastanede yatışının gerekmediği durumlarda evde günlük telefon kontrolü ile izole edilmelidir. Hastane şartlarında izolasyon gerektiğinde; Hasta odası tek kişilik ve banyo-tuvaleti olan odalar şeklinde olmalıdır. Hasta odası hiçbir koşulda pozitif basınçlı olmamalıdır. Hasta odası standart temizlik yaklaşımı ile temizlenmeli, hasta başı malzemeleri ve hastanın bir metre mesafesindeki oda mobilyaları temizliğinde uygun dezenfektanlar tercih edilmelidir. Zorunlu haller dışında hasta odasına giriş ve çıkış sınırlandırılmalıdır. Hasta ziyaretine izin verilmemelidir. Zorunlu haller dışında hasta yanına refakatçi alınmamalıdır. Zorunluluk durumunda 1980 öncesi doğumlu, çiçek aşısı olduğu değerlendirilen, sağlıklı kişiler tercih edilebilir.

* Evde izolasyon gerektiğinde; Kişi kendini bir odada izole etmelidir. Kişinin odasındaki kullanılan eşya, mobilya ve kişisel malzemeler oda dışına çıkarılmamalıdır. Hane halkı ile aynı odada bulunma süresi mümkün olduğu kadar kısa tutulmalı, var olan tüm olası lezyonları kıyafet ile kapalı olmalı, açıkta koltuk, sandalye, kanepe gibi ortak kullanımı söz konusu olabilecek eşya ile cilt temasının olmaması sağlanmalıdır. Kişi odada aynı sandalye, koltuk, kanepeyi kullanmalı, başkası tarafından bu eşyalar kullanılmamalıdır. Olası kullanımda standart temizlik malzemeleri ile temizlenmelidir.

* Mümkünse banyo ve tuvalet ayrılmalıdır. Mümkün olmadığı durumlarda tuvalet ve banyonun cilt ile temas etme olasılığı olan alanları en az yüzde 60 alkol içeren solüsyonlar kullanılarak veya çamaşır suyu (yüzde 1) ile temizlenmelidir. Bunlar bulunmuyorsa su ve sabun ile temizlenmelidir. El hijyeni için yüzde 60 alkol içeren el antiseptikleri kullanılmalıdır. Bulunmayan durumlarda su ve sabun kullanılmalıdır. Ellerin gözle görünür şekilde kirli olması durumunda eller su ve sabunla yıkanmalıdır. Rutin temizlik için elektrik süpürgesi, tozun havaya kalkmasına neden olmayacak, ıslak temizlik şeklinde uygulanmalıdır. Temizliği yapan kişinin eldiven ve cerrahi maske kullanması önerilir. Kişinin cildi ile temas edebilecek kullanılmış iç çamaşırı, yatak çarşafı, yatak örtüsü, yastık kılıfı, havlu gibi tekstil ürünleri en az 60 derece sıcaklıkta yıkanmalıdır. Yıkama rutin deterjanlar ile gerçekleştirilebilir.

* Hasta için kullanılan yatak çarşafı, örtü gibi (hastanın cilt lezyonları ile kontamine olabilecek) malzemeler hasta kullanımı sonrasında sıvı geçirimsiz poşet içerisine konularak diğer hastaların ürünlerinden ayrı olarak taşınmalı ve yıkanmalıdır. Süreçte görev alacak tüm personel standart önlemler ve riskli materyaller konusunda bilgilendirilmelidir. Hasta odası standart temizlik yaklaşımı ile temizlenmeli, hasta başı malzemeleri ve hastanın bir metre mesafesindeki oda mobilyaları temizliğinde uygun dezenfektanlar tercih edilmelidir. Hastanın naklinde kullanılan ambulanslar için Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Enfeksiyon Hastalıklarından Korunma Rehberi kullanılmalıdır.

M-ÇİÇEĞİ TEDAVİSİ

* Kesin olmamakla birlikte bazı antivirallerin (tekovirimat, brinsidofovir, sidofovir) M-Çiçeğinde etkili olabileceği belirtilmektedir. Randomize kontrollü çalışmalarda mevcut ajanların etkisi gösterilmemiştir ancak gerçek hayattaki olgu kontrol çalışmalarında anektodal olarak fayda sağladığına dair veriler bulunmaktadır. M-Çiçeği için semptomları hafifletmek, komplikasyonları yönetmek ve uzun vadeli sekelleri önlemek için klinik bakım ve destekleyici tedavi verilmelidir. Lezyon bölgesine göre sıcak su banyoları, ağrı kesiciler, laksatifler, orofaringeal antiinflamatuarlar ve ağrı kesiciler gerektiğinde kullanılabilir. Ağır palyasyonu hastalık yönetiminin temel hedefidir. Sekonder bakteriyel enfeksiyonlar etkene özgü ve uygun şekilde tedavi edilmelidir. Takip sırasında nadiren ensefalit, miyokardit gibi durumlar gözlenebilir. Bunların tedavisinde olgu bazlı değerlendirme yapılması önerilir.

M-ÇİÇEĞİ AŞISI

* Çiçek hastalığına karşı aşının rutin uygulandığı dönemde çiçek aşısıyla aşılananlarda, çiçek aşısının M-Çiçeğini önlemede yaklaşık yüzde 85 oranında etkili olduğu gözlemsel birkaç çalışmayla kanıtlanmıştır. Bu nedenle daha önce çiçek aşısı olanlar hastalığı daha hafif geçirebilir ya da hastalıktan korunabilirler. Çiçek hastalığına karşı önceden aşı yapıldığının göstergesi olarak ön kol üst kısmındaki aşı izi kabul edilebilir. Artık günümüzde çiçek aşıları klinik kullanıma sunulmuş durumda değildir. Modifiye edilmiş atenüe aşı virüsüne (Ankara suşu) dayalı yeni bir aşı, 2019'da M-Çiçeğinin önlenmesi amacı ile ABD Gıda ve İlaç Ajansı (FDA) ve Avrupa İlaç Ajansından (EMA) kullanım onayı almıştır. Bununla birlikte aşı kısıtlı olarak ulaşılabilir durumdadır. Klinik kullanımı iki doz (deri altına) şeklindedir."