Çocuk Hakları | Dünya Çocuk Hakları Günü

[@Canan]

Barış işaretini gösteren Iraklı çocuklar (2003)

Çocuk haklari, kanunen veya ahlâki olarak dünya üzerindeki tüm çocuklarin dogustan sahip oldugu; egitim, saglik, barinma; fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karsi korunma gibi haklarinin hepsini birden tanimlamakta kullanilan evrensel kavramdir.

Çocuk haklari, insan haklari kavraminin içinde ele alinmasi gereken bir konudur. Bugün, dünyanin birçok yerinde varolan insan haklari ihlalleri, çocuk boyutunda daha genis kapsamli ve büyüyerek, müdahale edilmesi daha zor bir sekilde yer almaktadir. Uluslararasi Af Örgütü'nün belirttigine göre; az gelismis ve gelismekte olan ülkelerde, emek sömürüsü, *****grafi, siddet, yasadisilik gibi olumsuz etkenlerin dahilinde, çocuk haklari ihlalleri daha büyük boyutlarda olmaktadir.

Çocuklarin eriskinlerden farkli fiziksel, fizyolojik, davranis ve psikolojik özellikleri oldugu, sürekli büyüme ve gelisme gösterdigi bilincinin yerlesmesi, çocuklarin bakiminin bir toplum sorunu oldugu ve bilimsel yaklasimlarla herkesin bu sorumlulugu yüklenmesi gerektigi düsüncesi, Cenevre Çocuk Haklari Bildirisi ile sekillenmistir. Günümüzde çocuk haklari ile ilgili olan uluslararasi belge 20 Kasim 1989 tarihinde Birlesmis Milletler tarafindan kabul edilen ve 193 ülke tarafindan onaylanmis olan Birlesmis Milletler Çocuk Haklarina Dair Sözlesmedir.

Yirminci yüzyilin baslarinda çocuklarin eriskinlerden farkli haklara sahip oldugu, dolayisiyla da bu haklarin ayrica taninmasi gerektigi konusunda, degisik ülkelerde farkli hareketler ortaya çikmaya baslamistir. Leh egitimci Janusz Korczak'in 1919 yilinda yayimlanan How to Love a Child (Bir Çocugu Nasil Sevmeli) adli kitabinda çocuk haklarindan sözetmistir. 1917 yilinda, Ekim Devriminin ardindan Proletkult örgütünün Moskova subesi bir Çocuk Haklari Bildirgesi üretti. Ancak çocuk haklarini savunma konusunda ilk etkili girisim 1923 yilinda Eglantyne Jebb tarafindan taslagi hazirlanan ve 1924 yilinda Milletler Cemiyeti tarafindan kabul edilen Cenevre Çocuk Haklari Bildirisidir. Bu bildirge Birlesmis Milletler tarafindan kurulusunda kabul edilmis, 20 Kasim 1959 tarihinde Birlesmis Milletler Çocuk Haklari Bildirisi olarak güncellenmis ve 20 Kasim 1989 tarihinde daha genis olan Birlesmis Milletler Çocuk Haklarina Dair Sözlesme ile degistirilmistir. Bu sözlesme, BM üyesi ülkelerin ikisi hariç tamami yani 193 ülke tarafindan kabul edilmistir. Amerika Birlesik Devletleri ve Somali hariç en fazla sayida ülke tarafindan onaylanan insan haklari belgesidir. Birlesmis Milletler'in 1940'larda kurulusundan bu yana çocuk haklari hareketi dünya üzerinde her zaman ilgi görmüstür. 20 Kasim günü günümüzde Evrensel Çocuk Günü (Universal Children's Day) veya Çocuk Haklari Günü olarak kabul edilmistir. Bunun disinda çesitli ülkelerde farkli günlerde çocuk günü kutlanmaktadir.

Türkiye'de 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayrami ilk olarak Nisan 1929 kutlanmaya baslandi ve bu tarihte örgütlenen 4 bin çocuk ilk kez TBMM'den haklarini talep etti. Ilk olarak 1924'te çocuklarin korunmasina yönelik çalisma yürürlülüge girmistir.

Temel Çocuk Hakları Nelerdir?

Sağlıklı Yaşam Hakkı

Birlesmis Milletler Çocuk Haklarina Dair Sözlesme'nin çok sayida maddesi çocuklarin saglikli bir yasam sürdürmelerini desteklemektedir. Sözlesme'nin 6. maddesine göre her çocuk esas olarak yasama hakkina sahiptir. Ilaveten, 24. madde geregince her çocuk ulasilabilir en yüksek saglik standartlarindan yararlanabilmelidir; gerekli tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanabilmelidir. Ihmal edilen, terkedilen, istismara ugrayan ya da iskenceye tâbi tutulan çocuklarin iyilestirilmesi ve yeniden topluma kazandirmasindan devletler sorumludur.

Vietnam'da mülteci kampinda bulunan bir çocuk (1980)






Eğitim Hakkı

Egitim hakki, çocuklarin en önemli haklarindan biridir. Unicef'in 1999 tarihli raporunda da belirttigi gibi okuma-yazma bilmeme çok ciddi sorunlara neden olmaktadir. Anne ve çocuk ölümlerinin önde gelen etkenlerinden biri, annenin egitim düzeyinin düsüklügü veya okuma-yazma bilmemesidir. Kiz çocuklarinin okullasma oranindaki 10 puanlik bir artis sonunda bebek ölüm hizi binde 4.1 azalmaktadir. Su halde çocugun en temel hakki olan yasama hakki ile egitim hakki arasinda yakin bir iliski bulunmaktadir.

Yasama hakkinin yani sira, çocugun bedensel, zihinsel, duygusal sosyal ve ahlak gelisimi için egitime gereksinimi vardir. Insanin dogustan getirdigi yeteneklerini gelistiren en önemli araç egitimdir. Egitimsizlik sonucu ortaya çikan sorunlar sunlardir:

Insanlar üretken biçimde çalisamazlar.
Sagliklarina özen gösteremezler.
Kendilerini ve ailelerini geregi gibi koruyamazlar.
Kültürel açidan zengin bir yasam sürdüremezler.

Kiz çocuklarin da gereksinlerimini karsilayacak ve kendilerine yasam becerisi kazandiracak nitelikli egitim görmeye hakki vardir. Oysa tüm Dünya'da okula gitmeyen 6-11 yaslarindaki 130 milyon çocugun 73 milyonunu kiz çocuklari olusturmaktadir. Kiz çocuklarin egitiminin önemi 1990'lar boyunca her firsatta vurgulanmistir. Bu konu, 1990 yilinda 155 ülke tarafindan onaylanan Herkes Için Egitim Dünya Bildirgesinde genis olarak yer almistir. Bu bildirgede En acil öncelik, kizlarla kadinlarin egitime erisbilirligini saglamak, bu egitimin niteligini yükseltmek ve cinsiyete dayali her türlü yargi yok edilmelidir denmektedir.

Diğer Temel Çocuk Hakları

Sözlesmeye göre, her çocugun, temel yasam hakkinin yaninda, nüfus kütügüne kaydolma, isim, vatandaslik ve mümkün oldugu ölçüde anne-babasini bilme ve onlar tarafindan bakilma hakki vardir. Buna paralel olarak, taraf devletlerin, çocugun kimligi, tabiiyeti, isim ve aile baglari dahil olmak üzere her türlü koruma hakkina saygi gösterme ve bu konularda yasa disi müdahalelerde bulunmama yükümlülügü bulunur.

Şikayet Hakkı

Isveç, Finlandiya ve Ukrayna basta olmak üzere pek çok ülke, çocuk haklarini korumaya yönelik sikayet merciileri olusturmustur. Çocuk haklari ihlallerinin degerlendirilmesine yönelik ilk sikayet mercii, 1981 yilinda Barneombudet adi altinda Norveç'te kuruldu. Baslica görevleri arasinda tehlike altinda olan çocuklarin güvenligini saglamak, çocuklarin toplum içinde söz sahibi olmalarini tesvik etmek ve egitim, saglik, kültür gibi konulari esas alarak çocuklarin içinde yetistikleri kosullari denetlemek olan ombudsman, yasalar çerçevesinde bagimsiz ve tarafsiz olarak hareket etmektedir. Ukrayna, dünyada çocuklari bu merciiye atayan ilk ülkedir. 2005 yili sonlarinda göreve baslayan Ivan Cherevko ve Julia Kruk, bu ülkede hizmet veren ilk çocuk haklari ombudsmanlari olmustur.

Çocuk İşçiliği

Birlesmis Milletler Çocuk Haklari Bildirisi'nin 9. maddesi, çocuklarin her türlü istismar, ihmal ve sömürüye karsi korunmasini ve hiçbir sekilde ticaret konusu olmamasini beyan etmektedir. Ayrica, çocuklarin uygun bir asgari yastan önce çalistirilmamasini; sagligini ve egitimini tehlikeye sokacak; fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelismesini engelleyecek bir ise girmeye zorlanmamasini gerektirmektedir.

10 yasinda bir çocuk isçi,
New Jersey, 1910, fotograf Lewis Hine

Uluslararasi Çalisma Örgütü'nün verilerine göre dünya genelinde 200 milyondan fazla çocuk isçi bulunuyor. Bu ülkelerin basinda Hindistan geliyor. Çocuk isçiler için en tehlikeli sektörler arasinda tarim, insaat ve madencilik yer aliyor. Uluslararasi Çalisma Örgütü, yaslari 5 ila 14 olan 132 milyon çocugun tarim sektöründe çalismaya zorlandigina ve bu nedenle egitim ve saglik olanaklarindan yoksun kaldigina dikkat çekiyor.Ayrica çocuklarin mafya ve çetelerin elinde; zorla gasp ve yankesicilik suçlarina yönlendirilmesi, duygusal istismari göz onünde bulundurarak dilencilige tesvik ettirilmeleri verilecek örneklerden bazilaridir.

Çocuklarin Yaşama Hakkının İhlali

2003’ten bu yana, çocukken isledikleri suçlar nedeniyle Çin, Iran ve ABD’de alti kisi idam edildi. Pakistan, Filipinler ve Sudan’da da çocuk suçlular infazi bekliyor. Iran'da halen çocuk idamlari sürmektedir.Uluslararasi Af Örgütü yetkilileri, "Bir dizi insan haklari ihlalinden kurtulan kaçirilmis kadinlar ve kiz çocuklar, kaçakçilarin ellerinde ikinci bir dizi ihlale maruz kalmaktalar. Bundan da kurtulmayi basarsalar bile bu kez de, çogu zaman üçüncü bir dizi ihlale maruz kalmaktalar. " açiklamasini yapmislardir.

Üstünde Ingilizce ve Yidis dilinde "Çocuk Köleligini Durdurun" slogani yazili olan bant tasiyan iki kiz.
Büyük olasilikla 1 Mayis 1909 'daki New York isçi yürüyüsünde çekilmis bir fotograftan.

Savas milyonlarca çocuk için gündelik hayatin bir parçasidir. Bazilari baska bir yasam tarzi tanimamis, bazilarinin dünyasi da savaslarin ortaya çikisiyla alt üst olmustur. Bu etkilerin sonucunda sayisiz çocuk ölmüs, bir çogu da sakat veya öksüz kalmistir. Birçoklari aç kalmis veya açliktan ölmüstür. Milyonlarcasi sevdiklerinden ayrilarak mülteci ya da yerinden-yurdundan edilmis olarak, yollara dökülmeye zorlanmistir. Çogu; siddet, korku ve zorluk dolu ortamda travma içinde yasamaktadir.

Hindistan'da dilenci çocuk

Binlerce çocuk cinayetlerde rol oynamaktadir. Egitim hakkindan yoksun kalan çocuklarin, topluma genel olumsuz etkisinin yani sira, suça egilimli bireyler olma orani yüksektir. Çogu güvenlik güçleri ve silahli muhalif güçler tarafindan ise alinmis, digerleri ise baska seçenekleri olmadigini düsündüklerinden gönüllü olmuslardir. Deneyimsiz, korkusuz oluslari ve özellikle zor görevlerde kullanilmalari dolayisiyla çocuk askerler arasindaki ölü ve yarali orani çok yüksektir.


Kuzey Afrika ülkelerinde, açlik, salgin hastaliklar ve susuzluk nedeniyle ölenlerin basinda çocuklar gelmektedir.

Yine UNICEF'in hazirladigi bir rapora göre çocuk ölümleri yapilan çalismalar sonucan giderek azalmaktadir. Buna göre dünyada 5 yasindan küçük ölen çocuklarin sayisi 2006’da, yilda 10 milyon barajinin altina inerek 9,7 milyona düstü. Rapora göre Fas, Vietnam ve Dominik Cumhuriyeti’nde 5 yasindan küçük çocuklarin ölüm oraninin üçte birin üzerinde, Madagaskar’da yüzde 41, Sao Tome ve Principe Demokratik Cumhuriyeti’ndeyse yüzde 48 azaldi. Bütün bu gelismelere ragmen Orta ve Bati Afrika’ninsa çocuk ölümlerinin en fazla görüldügü bölgeler olmaya devam etmektedir. BM Nüfus Fonu'na göre Afrika kitasinda 5 yasin altindaki her 1000 çocuktan 155’inin öldügü belirtilirken bu çocuklarin büyük çogunlugu kizamik, tetanos ve çocuk felci gibi, asisi olan hastaliklar yüzünden ölüyor.

Türkiye'de bazi kültürel anlayislarin benimsedigi töre kavramlarindan ötürü, çocuklar töre kurbani olmaktadir. Ayrica ailelerin çocuklari arasinda kiz-erkek ayrimi yapmasi, çocuk haklari ihlallerine verilebilecek örneklerden birisidir. Kiz çocuklarin okutulmamasi, onlarin baslik parasi adi verilen ücret karsiliginda evlendirilmesi, çocuk haklari ihlallerine çarpici bir örnektir.

Çocuk Askerler

10 yasinda bir
Çinli çocuk asker (1944)

Birlesmis Milletler Çocuklara Yardim Fonu'nun belirledigi verilere göre, 2006 yili içinde yaklasik 250 bin çocuk silahli çatismalara sokuldu ya da bu amaçla silahli gruplara dahil edildi. Çocuklarin asker olarak savas alanlarinda kullanilmasi Uluslararasi Ceza Mahkemesi tarafindan savas suçu olarak tanimlaniyor. Buna ragmen Burma, Burundi, Fildisi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Somali, Sudan, Çad, Filipinler, Kolombiya, Nepal, Sri Lanka, Uganda, Afganistan, Angola, Gine-Bissau, Liberya, Mozambik, Ruanda ve Sierra Leone gibi ülkelerde çocuklar asker olarak kullanilmaya devam ediyor.

Hamburg Üniversitesi'nin gerçeklestirdigi bir arastirmaya göre çocuklar dövülen, vurulan ve tecavüze ugrayan insanlarin siddet sahnelerine tanik olup savasmaya ve adam öldürmeye tesvik ediliyorlar. Bu arastirmada yer alan 169 çocuk ve gencin yaklasik üçte birinin travma sonrasinda gelen stres bozuklugu ile yasadiklari tespit edildi.

Kaynak

[@Canan]

Memleketimizde insan hakları yok ki çocuk hakları olsun. Kanununen var, uygulamada malesef. Neler ihlal edilmiyor ki...

[@Smyrna]

Çocuk tecavüzlerinin, çocuk gelinlerin, çocuk işçilerin haddi hesabı olmadığı ülkede ne kadar kutlanabilir bilmiyorum ama Dünya Çocuk Hakları Günü kutlu olsun.

[@Dilaver]

Önemli bir konu.. Güncel konular içinde kaybolup giden, öneminin farkına varılamayan bir konu.

Teşekkürler Canan, güncellediğin için teşekkürler Smyrna..

[@SuLTaN]

Dünyayı verelim çocuklara; hiç değilse bir günlüğüne...

Teşekkürler Canan.

[@Duayen]

Nasıl bir dünyadır bu? bütün masumiyetliğin, saflığın tek timsali olan bir varlığın istismarı söz konusu olabiliyor!.

Bu gün yaşanan vahşeti düşündüğümde, bu vahşeti yaşatanlarında bir gün çocuk olduğu geliyor aklıma ve kabul edemiyorum onlarla beraber kutlanacak bir günü!!..

[@Insanlikarayan]

Dünya Çocuk Hakları Günü kutlanirken böyle
Çocuk Hakları Gaspedilipte birde üzerine
(KAC)AK Saraya gömülürse ebediye
Elektrik Masraflarini tavana cikaripta birde
Nesi kaldi Çocuklarin ganimetinde böyle?.



Secmenleri Çocuklarin haklarini Caldirdi
Geleceklerini böylelikle Karanliga cikardi
Çocuklar bundan böyle simdi yetistiginde
(KAC)AK Sarayin Köleleri olacaklar ebediye.



Utanmadan yiyorlar secildikleri, yetim hakkini
Üzerine gebertiyorlar Madenlerde Atalarini
Bebekler sariliyor Kömür cuvallarina böyle
Babasinin Kokusunu ararlar icerisinde.



Utanmadan giyerler 10.000 Dolarlik ayakkabilari
Giderler toplucana Katliami sezmek amacli
Kovayi ellerine alicaklarina, üzerine
Durdurturlar Yardima kosanlari.



Milletim böyle Madende Gebermesede
Terk edilmis Cadirlara, Yetersizlikle
Hirsizlar yasasin Satolarinda simdide
Hesap günü yaklasiyor ebediye.



Satoya Özel Hastane yaptirsada
Gebericek zamanla, oda orada
Kefeninin sakli ceplerine üzerine
Koyamayacak Coraplarini bile.

[@Insanlikarayan]

Dünya Çocuk Hakları Günü derken söyle
Bazi Sapiklar yanlis anlamislar iste öyle
Cocuklardan bile tahrik oldugunu aciklayip
Pacavralara sarmislar onlari üzerine




4+4+4 deyip, Ilk Okulu kistilar iste
Nikah Masasinin Hocalarinin önünde
Imzalayabildigi ana geldiginde birde
Cocuklarin Serefine göz diken nesiller
Siralanmis ard arda Partilerinin Pesinde.

[@Redwine]

Meclise önergeyi veren akp'li aşağlık mahlukların gözüne
"Çocuk Hakları Bildirgesin"i sokmak lazım...

Ama

Onlarda bunu anlayacak vicdan ve zeka ne gezer...

[@NaNaNe]

Olması gereken



Ama