Lastik Hakkında Genel Bilgiler (Bilinmesi Gerekenler)

[@Mediter]

LASTİKLERDEKİ, RAKAM, HARF VE SEMBOLLERİN ANLAMLARI

Taşıt lastiklerinin üzerinde (yanaklarında) bulunan yazı ve rakamlar hepimizin dikkatini çekmiştir.
Lastiğin ilk üretilmeye başlandığı yıllarda bu yazılar (genellikle) üretici firmayı belirtmek amacını taşıyordu, ama zaman ilerledikçe, tüketiciye alacağı lastiği tanıtma ve kullanma bilgileri de eklenmeye başlandı.
Hiç şüphesiz ki, lastiğin markasının yanında, lastiğin özelliklerini bilmek de tüketiciye büyük kolaylıklar sağlayacaktır.
Aşağıda lastik üzerindeki bilgilerden bazılarının açıklamalarını bulacaksınız.

1-LASTİĞİN UYGUN OLDUĞU İKLİM VE YOL
2-LASTİĞİN UYGUN OLDUĞU TAŞIT CİNSİ
3-LASTİK TABAN GENİŞLİĞİ
4-LASTİK YANAK GENİŞLİĞİ
5-LASTİK CİNSİ
6- LASTİK JANT GENİŞLİĞİ
7- LASTİK BAŞINA TAŞIYABİLECEĞİ MAKSİMUM YÜK MİKTARI
8- MAKSİMUM YÜKLE YAPILABİLECEK AZAMİ HIZ BİLGİLERİ

1-LASTİĞİN UYGUN OLDUĞU İKLİM VE YOL

Lastikler kullanılacak yol ve iklim şartlarına uygun diş aralıklarında, yumuşaklık veya sertliklerde üretilir.
Lastiği uygun olduğu yol koşulları lastik üzerinde belirtilir.
Kış lastiklerinin üzerinde sembolü bulunur.
Yaz lastikleri üzerinde sembol bulunmazken, 4 mevsim kullanılabilecek lastikler üzerinde M+ S sembolü bulunur.
M (Mud) = Çamur
S (Snow)= Kar

Çamur,kar, gevşek çakıl ve kayalık arazi koşulları için üretilmiş olan lastikler üzerinde ise M+T harfleri bulunur.
M (Mud) = Çamur
T (Terrain)= Arazi

************
2-LASTİĞİN UYGUN OLDUĞU TAŞIT CİNSİ

Lastikler, yolcu ve yük taşımaya uygun olarak farklı türlerde üretilirler. Yolcu lastikleri (sarsıntıyı emmesi için) daha yumuşak üretilirken, yük lastiklerinde dayanıklılık göz önüne alınarak üretilir.

P: Passenger = Yolcu (Lastiğin binek araçlar için üretildiğini simgeler)
LT: Light Truck =Hafif Araç (Kamyonet için üretildiğini simgeler)
A/T: Light/Medium Truck | All Season (Hafif ve orta kamyonlar için tüm sezonlar)

***************

3-LASTİK TABAN GENİŞLİĞİ

Lastiğin yola temas eden bölümüdür. Taşıtın cinsine, kullanılacağı amaca ve yola göre farklı genişliklerde üretilir.

**************

4-LASTİK YANAK GENİŞLİĞİ (YÜKSEKLİĞİ)

Lastiğin yere basan tabanından, Jant kenarına kadar olan genişliğidir.
Lastiklerde; Lastik taban genişliği milimetre olarak verilir ve yanak genişliğinin , lastik taban genişliğinin yüzde kaçı olduğu yanında belirtilir.

ÖRNEK
175 / 65 bir lastiği ele alalım.
Taban genişliği 175 mm’miş,
yanak yüksekliği; Taban genişliğinin %65’i kadarmış.
175:100 x 65 = 113.75 mm Yanak Genişliği (Yüksekliği) olduğunu buluruz.

********************

5-LASTİĞİN CİNSİ
(LASTİK ÇEŞİTLERİ)

Lastikler üretim aşamasında farklı şekillerde ve tekniklerle üretilirler.
Lastik çeşitleri, üretim teknik ve şekillerine göre üç ana grup halinde ele alınabilir.


1- DOKUNMA ŞEKLİNE VE TEKNİĞİNE GÖRE LASTİK ÇEŞİTLERİ
2- HAVANIN SIKIŞTIRILMA ŞEKLİNE GÖRE LASTİK ÇEŞİTLERİ
3-DİŞ YAPILARINA GÖRE LASTİK ÇEŞİTLERİ

*****
1- DOKUNMA ŞEKLİNE VE TEKNİĞİNE GÖRE LASTİK ÇEŞİTLERİ

Lastikler dokunma şekline ve göre ikiye ayrılır:
a- Konvansiyonel (Çapraz katlı veya Diyagonal) lastikler.
b- Radyal lastikler

a- Konvansiyonel (Çapraz katlı veya Diyagonal) lastikler:

Lastik iskeleti bir çok dokuma katlarından oluşur, katlardaki "kord" ismi verilen iplikçikler birbirlerinin üzerinden çaprazlamasına geçer.

İplikçiklerin birbirlerini kesme açıları:
Normal lastiklerde: 35º ile 38º arası
Spor Tipi Lastiklerde: 30º ile 34º arasıdır.

Çapraz dokuma katlarından oluşan lastiklerde darbe yutma özelliği yüksektir. Ucuzdur ama yuvarlanma direnci yüksektir, daha az zemin tutunması (fren mesafesi uzundur) sağlar.
Bu lastikler; dioganal, konvansiyonel veya çapraz katlı lastikler olarak da adlandırılır.
Ölçü tanımında "-" veya "D" harfi ile belirtilir

*******
b) Radyal lastik:

Bu lastik tipinde de, lastik iskeleti bir çok dokuma katlarından oluşur. Fakat iplikçikler çapraz değil, enine döşenmiştir ve Jant oturma çemberleri arasına girerler.
Lastik sırtı boyunca (15 ile 25 derecelik açılarla) üst üste ve çapraz biçimde (bez dokumandan üretilen ''tahrik'', diğeriyse tellerden ''çelik'' ten üretilen) kuşaklar yerleştirilir.
Kuşakların görevi lastiğin mukavemetini arttırmak taban izinin şekil değiştirmesini önlemek ve lastiğin yerle temas eden bölgesinin alanını arttırmaktır.
Çelik kuşağın daha dayanıklı, daha emniyetli ve yüksek hızlara daha iyi uyum sağlaması, lastik üreticilerinin ve tüketicilerinin bu tür lastik üretimine yönelmesine neden olmuştur.

Radyal lastikler uzun ömürlü dayanıklı lastiklerdir.
Daha az yuvarlanma direncine sahiptir (daha az yakıt kullandırır),
daha iyi zemin tutunması sağlar (fren mesafesi kısadır) ama daha az darbe yutma özelliği vardır.
Ölçü tanımında "R" harfi ile belirtilir.

2- HAVANIN SIKIŞTIRILMA ŞEKLİNE GÖRE LASTİK ÇEŞİTLERİ :

Lastikler havanın sıkıştırılma şekline ve göre ikiye ayrılır:

a- Tube-type İç lastikli (şambrelli) lastikler
b- Tubeless (dublex) Lastikler (İç lastiksiz)

a- Tube-type İç lastikli (şambrelli) lastikler

Araçlarda yükü karşılayan (taşıyan) lastik ile jant arasında kalan boşlukta sıkıştırılan ‘’hava’’ dır. Lastikler sadece bu havanın sıkıştırıldığı kılıf (balon) görevi görürler.
Bu havanın sızdırılmadan tutulabilmesi için ya dış lastiğin içine (balon benzeri) ikinci bir iç lastik (şambrel) konulur.

Bu tür lastiklerde, dış lastiğin içinde (balon misali şişebilen) şambrel ismi verilen ikinci bir iç lastik vardır.

Ölçü tanımında (şambrelli) lastik;
"-" işareti veya "D" harfi ile belirtilir.

***************


b) Tubeless (dublex) Lastikler :

Bu tür lastiklerde, iç lastik kullanılmaz, dış lastik ile jantın birleşme kısımlarına (hava sızmasını engelleyen) liner tabaka uygulanır ve böyle dış lastiğin havayı tutması (bir nevi iç lastik görevi görmesi) sağlanır.
Tubeless lastikler, çivi batmalarında kolayca hava sızdırmadıkları için, yolda kalmalara karşı daha kullanışlıdır.

3-DİŞ YAPILARINA GÖRE LASTİK ÇEŞİTLERİ:

Lastikler diş yapılarına göre de ikiye ayrılır:
a- Asimetrik Dişli Lastikler (simetrik olmayan)
b- Simetrik Dişli Lastikler

**************

6- LASTİK JANT GENİŞLİĞİ (ÇAPI)

Lastik jant çapı , lastik üzerinde inç olarak gösterilir.
1 İnç = 2.54 cm’dir.
Yukarıdaki örneğimizde, jant genişliği 14 (inç) olarak belirtildiğine göre, Jant genişliğini (cm) cinsinden bulabilmek için:
14 x 2.54 = 35.56 cm’dir (Jantçapı)

******************

7- LASTİK BAŞINA TAŞIYABİLECEĞİ MAKSİMUM YÜK MİKTARI

Sayılarla simgelenen hız değerleri, normal şartlarda, uygun basınçta şişirilmiş bir lastiğin, çok uzun sürelerde ve yüksek hızda olmamak şartıyla, ne kadarlık bir yüke dayanıklı olduğunu gösterir.

Yukarıdaki lastik örneğimizde yük değeri: 82 olarak verilmiştir.
82 sayısı: 475 Kg’lık bir yükü temsil eder.

Bir lastik 475 Kg taşırsa 4 lastikli bir taşıtın taşıyacağı maksimum yükü bulmak için:
4 x 475= 1900 Kg’dir

Unutulmamalıdır ki;
Hız yükseldikçe ve süre artıkça lastik ısısı daha fazla yükselir.
Bu nedenle yukarıda verilen yük tablosundaki değerler, normal şartlar, normal yük ve normal süreler için verilmiş maksimum değerlerdir.
Bu değerler normal koşullar altında geçerlidir, aşılmamalı, zorlanmamalıdır.

*************

8- LASTİĞE GÖRE MAKSİMUM HIZ

Harflerle simgelenen bu hız değerleri, normal şartlarda, uygun basınçta şişirilmiş bir lastiğin, çok uzun sürelerde ve yükte olmamak şartıyla, ne kadarlık bir hıza dayanıklı olduğunu gösterir.

Yukarıdaki örneğimizde hız simgesi : ‘’T’’ olarak verilmiştir.
‘’T’’ simgesi : saatte (maksimum) 190 km’lik bir hızı temsil eder.


Unutulmamalıdır ki;
Yük artıp, hız yükseldikçe ve süre artıkça lastik ısısı daha fazla yükselir.
Bu nedenle yukarıda verilen hız tablosundaki değerler, normal şartlar, normal yük ve normal süreler için verilmiş maksimum değerlerdir.
Bu yük-hız ve süre değerleri normal koşullar altında geçerlidir, aşılmamalı, zorlanmamalıdır.


Mediter

[@Mediter]

DOT VE LASTİĞİN ÜRETİM TARİHİ

Lastikler üzerinde ‘’DOT’’ sözcüğü bulunur.

Bu sözcüğün lastikte bulunması lastiğin, ABD Ulaştırma Departmanı (D.O.T.) tarafından belirlenen tüm geçerli güvenlik standartlarına uygun olarak üretildiğini belirtir.


‘’DOT’ sözcüğünden sonra on iki harf ve rakama kadar çıkabilen, lastiğin üretimi ve serisi ile ilgili (barkot özelliği taşıyan) işaretler bulunur.

Bu harf ve rakamların sonunda bulunan dört rakamın;
İlk ikisi: üretim haftasını, (39= 39. Hafta)
Son ikisi ise: üretim yılını belirtir. (09=2009 yılı)


Depolama ve kullanım şartlarının değişken olması nedeniyle;
Lastiğin üretim tarihine bakarak, lastiğin ömrünün kaç yıl olacağını tahmin etmek zordur.
Fakat, Japan Automobile Tyre Manufactures Association = Japon Otomobil Lastiği Üreticileri Derneği (JATMA) :


"Binek ve hafif ticari araçlara yönelik kullanılmış veya kullanılmamış (yedek-stepne dahil) lastikler üretim tarihinden sonra on (10) yaşını doldurmuş ise, gözle görünür herhangi bir hasara veya şekil bozukluğuna sahip olmasa dahi ya da diş dibi derinliği kullanım için yeterli gözükse dahi yenileri ile değiştirilmelidir." Demektedir.

Kısaca ,bu açıklamaya dayanarak ‘’Hiç kullanılmayan bir lastiğin ömrü 10 yıldır’’ diyebiliriz.
Eğer böyleyse, taşıtımıza yeni alacağımız lastiğin de yeni (o yılın lastiği) olmasına dikkat etmek gerekir ki, bayi rafında veya depolarında kalmış, ömrü kısalmış lastikleri bize satmasın.

Mediter

[@Mediter]

LASTİKLERDE BULUNAN DİĞER BAZI SEMBOL VE İŞARETLER

(ECE) YA DA (E) KODU

Avrupa Ekonomik Komisyonu'nun kısaltılmışı anlamına gelir, Avrupa güvencesini simgeler.
Ayrıca, her ülkeye ayrı bir sayı (KOD) verildiği için, lastiğin hangi ülkede üretildiğini de gösterir.

ÜLKELERE GÖRE (E) SEMBOLLERİ

ÖRNEK (E) KODLARI


******************************

LASTİK DİŞ DERİNLİĞİ

Araçların, lastiklerdeki dişleri vasıtasıyla güvenli bir fren mesafesinde durabilmeleri , yağmur,kar ve çamurları dişler arasındaki boşluklardan tahliye edilebilmesi için belirli bir diş derinliğine ihtiyaç vardır.
Diş derinliği özel araçlarla ölçülebilmektedir.

Yapılan incelemeler sonunda, diş derinliğinin 3 mm'nin altına düşmesi durumunda tehlike sınırına ulaşılmaktadır.
Lastiklerdeki azami diş derinlik sınırı 1.6 mm'den aşağı asla düşmemelidir.
Araçların periyodik muayenelerinde 1.6 mm'nin altına düşmüş lastikler ağır kusurdan sayılır ve araç muayeneden geçemez.

Lastik üreticileri tarafından, sürücüyü uyarmak amaçıyla , lastiklerin sırtında (dişler arasında) lastik aşınma sınırını (1.6 mm) gösteren TWI (Sırt Aşınma Göstergesi’nin kısaltılmışı) konulmuştur.
TWI (aşınma) sembolleri, lastiğin 6 farklı yerinde bulunur ve aşınma sınırını gösterir.
Lastik dişleri bu seviyeye (1.6 mm) düşmüşse, mutlaka değiştirilmesi gereklidir.

TWI AŞINMA SEMBOLLERİNDEN ÖRNEKLER

***********************

LASTİKLERİN DÖNÜŞ YÖNÜ (ROTATİON) İŞARETİ

Bazı lastiklerin diş yapıları nedeniyle dönüş yönleri üzerlerine çizilmiş bir (ok) işareti ile belirtilmiştir.
Lastik Janta takılırken dönme yönü dikkate alınarak takılmalıdır.

LASTİK DÖNÜŞ YÖNÜ (ROTATİON) İŞARET ÖRNEKLERİ



***************************

LASTİKLERDE İÇE VEYA DIŞA GELECEK UYARISI

Lastikler üretilirken diş yapılarına göre:

1- Simetrik
2- Asimetrik (simetrik olmayan) şekillerde üretilir.

Simetrik lastikler araca takılırken, lastiğin takılış yönünün önemi yoktur. Çünkü lastiğin sırtındaki diş yapısı her iki tarafta da aynıdır.

Fakat yukarıdaki örnekte de görüleceği gibi;
Asimetrik lastiklerin sağ ve sol yanındaki diş yapıları farklıdır.
Asimetrik lastikler, en iyi ıslak ve kuru zemin performansını sağlayabilmek için özel üretilmiştir. Bu tip lastiklerde iç ve dış taraf farklı amaçlara hizmet eder;

Lastiklerin dışa gelen tarafında, büyük bloklar ve dar kanallara vardır. Bu yapısıyla kuru zemin performansını arttırır, dönüşlerde emniyet sağlar.
İçe gelen tarafta ise, daha küçük bloklar ve geniş kanallar vardır. Bu sayede ıslak/karlı zeminde su,kar ve çamur daha iyi tahliye edilir, yere tutunma artar.
Sırt merkezi, lastiğin düz gidişlerde optimum denge sağlar.
Bu nedenle asimetrik (simetrik olmayan) lastiklerde, lastiğin içe ve dışa gelecek yönü belirtilmiştir.

*****************

LASTİKLERİN DAYANABİLECEĞİ MAKSİMUM YÜK VE HAVA BASINCI UYARISI

Her lastiğin dayanabileceği maksimum yük (kg) ve hava basıncı lastik yanaklarında belirtilmiştir.

NOT: Lastikler hakkında daha detaylı bilgiler alabileceğiniz link aşağıdadır.
Lastik Hakkında Genel Bilgiler (Bilinmesi Gerekenler)




Mediter