[@Canan]

Matematiğin Gelişimine Önemli Katkı Sağlayan 9 Amatör Matematikçi

Amatör bir matematikçi misiniz? Lütfen devam edin. Matematik tarihine hızlıca bir göz attığınız zaman bir çok önemli buluşun, başka bir işle uğraşan ve hobi olarak matematik ile ilgilenen kişiler tarafından yapıldığını görebilirsiniz. Tarihin en iyi amatör matematikçilerinden bazılarına bakalım.


1- Marjorie Rice

1970’lerde San Diego’lu 5 çocuk annesi, ev hanımı Marjorie Rice, mutfak tezgahında çalışırken matematikçilerin imkansız olduğunu düşündükleri geometrik bir keşif yapmıştır. Düzgün beşgenleri bir düzleme yerleştirmeyi deneyin; düzlemin tamamını kaplayamazsınız. Bunu üçgen, dörtgen ve altıgen ile kolayca yaparsınız. Bu nedenle beşgeni deforme etmeniz gereklidir. Rice’nin lise dışında hiçbir eğitimi olmamasına rağmen bilim dergileri okuyarak kendisini geliştirmiş devamında bir düzlemi kaplama problemine çözüm getirmiş ve mozaik oluşturabilecek dört adet özel beşgen keşfetmiştir.


2- Pierre de Fermat

Amatör matematikçi dendiği anda elbette bir çok kişinin aklına gelecek isim 1600’lerin ilk yarısında yaşamış olan Fransız avukat Pierre de Fermat olacaktır. Kendisi sayı teorisinde müthiş keşiflerde bulunmuştur. Ayrıca bir çoğunuzun bildiği gibi Fermat’ın Son Teoremi gibi 1994 yılına dek çözülemeyen bir soruya adını vermiştir. Fermat avukatlık mesleğini yapmadığı zamanlarda matematik ile uğraşmış Blaise Pascal ile birlikte olasılık teorisinin kurucusu olarak tarihe geçmiştir.


3- Andrew Beal

Beal varsayımı

1990’ların ortalarında Teksaslı bankacı Andrew Beal, Fermat’ın son teoreminin genellemelerini araştırırken, ilginç bir ilişki fark etti. Devamında varsayımın hakemli bir kanıtı veya karşı bir örnek çözümü için para ödülü teklif etti. Ödülün değeri birkaç kez arttı ve şu anda 1 milyon dolar. Beal varsayımı olarak bilinen yukarıdaki ifadede A, B, C, x, y ve z 2’den büyük pozitif tamsayılar olmalı. Aynı zamanda A,B, C sayılarının da ortak bir çarpanı bulunması gerekiyor. Örneğin 36 +183 = 38 eşitliğinde; 3, 18 ve 3 sayılarının ortak çarpanı 3’* tür. Meraklısına şimdiden kolay gelsin


4- Jean-Robert Argand

Jean-Robert Argand,(1768-1822) Paris’te sadece amatör olarak matematik ile uğraşan bir muhasebeciydi. Eğitimi hakkında çok az şey biliniyor. Onun matematiğe en önemli katkısı, bir kitapevinin yöneticisi olarak çalıştığı esnada geldi. Kendisi, karmaşık sayıları düzlemde göstermek için kullandığımız Argand diyagramını geliştirmek oldu. Sonrasında da 1813 yılında bir Fransız dergisinde makalesi yayınladı.

5- George Boole

Boole cebiri

İngiltere’de doğan George Boole (1815-1864) fakirlik nedeniyle çocukluğunda iyi bir eğitim alamadı. On altı yaşında, ailesinin geçimini sağlamak için asistan öğretmen olarak çalışmaya başladı. Bu arada matematikle ilgilenmeye devam etti. Yunancayı kendi kendisine çalışarak öğrendi. Boş zamanlarında klasik matematik kitapları okudu. Devamında sembolik yöntemler kullanarak özellikle cebir alanında makaleler yayınlamaya başladı. Kendisi, Boole cebiri olarak bilinen sembolik mantık sistemini geliştiren kişidir.


6- Hermann Grassmann

Sadece temel matematik eğitimi almış, ortaöğretim matematik öğretmeni olan Hermann Grassmann (1809-1877) doğrusal cebir, vektör uzayları ve Grassman cebirleri teorilerini geliştirmiştir. Grassmann’ın vektör cebirine katkıları onun adının Hamilton ve George Boole ile birlikte çağdaş cebirin kurucularından biri olarak hatırlanmasını sağlamıştır.


7- Thomas Bayes

Bayes teoremi

Bayes Teoremi, 18. yüzyılda İngiliz Bakan ve matematikçi olan Thomas Bayes (1702 – 1761) tarafından öne sürülmüş bir teorem. Günümüzde Bayes teoremi fizikten kanser araştırmalarına, bir çok yerde kendine bir uygulama alanı bulmuş durumda. Bu teoremi bize kazandıran Thomas Bayes’de aslında amatör bir matematikçi idi. Kendisi üniversitede mantık ve teoloji eğitimi almıştı. Bayes’in ilk yayınlanmış çalışması teolojik iken, ikincisi Newton’un ünlü matematik teorisinin bir savunmasıydı.


8- Marin Mersenne

Bir başka amatör matematikçi ise bir din adamı ve Fermat’ın çağdaşı olan Marin Mersenne’dir. (1588-1648) Kendisinin adını günümüzde Mersenne asalları ile anımsarız. Ancak kendisinin ilk matematiksel çalışması olan, L’Harmonie Universelle, müzik ve matematik arasındaki ilişki hakkında idi. Bu çalışması nedeniyle aslında kendisi günümüzde akustiğin babası olarak da bilinmektedir.


9- William Playfair

Şu an kullandığımız grafiklere çok benzer grafik çizerek kullanan ilk kişi İskoç bilim insanı William Playfair’dır ( 1759-1823). Playfair ilk defa 1786 yılında Ticari ve Siyasi Atlas kitabında İngiltere’nin ithalat ve ihracatını çizgi grafiği ile ifade etmiştir. Kendisi ayrıca çubuk ve pasta grafiğini geliştirdi. Bu arada, Playfair de bir matematikçi değildi. Kendisinin gazeteci, bankacı, gümüşçü gibi karışık bir iş geçmişi vardı.


Kaynaklar ve ileri okumalar:

• 5 Amateur Mathematicians Who Revolutionized Math; yayınlanma tarihi: 21 Haziran 2020; Bağlantı: https://famous-mathematicians.com/

• List of amateur mathematicians; Bağlantı: https://en.wikipedia.org/

Dip Not

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konularda ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.