[@Basakca]

Tersakan Gölü

Tuz Gölü’nün batısında yer alan Tersakan Gölü, Konya il sınırlarında. Göl yeraltı suları ve yüzey akımlarıyla besleniyor. Tuz Gölü’yle hidrolojik açıdan ilişkili olan Tersakan, seviyesinin çok yükseldiği yıllarda Konya ana tahliye kanalı aracılıyla sularını ona boşaltıyor. Bu kanal ile Tersakan Gölü arasında geniş çamur düzlükleri bulunuyor. Tuz ve Tersakan gölleri ornitolojik açıdan da ilişki içinde; Tuz Gölü’nde üreyen bazı kuş türleri Tersakan’ı beslenmek için kullanıyor. Sodyum sülfat üretiminin yapıldığı göl, ekonomik açıdan da önem taşıyor. Tersakan doğal sit alanı, özel çevre koruma alanı ve önemli doğa alanı gibi koruma statülerine sahip. Buna rağmen kurumaya yüz tutmuş durumda.

Tersakan Gölü ve çevresinde tuzlu göl yüzeyi, tuzcul subasar çayırlar ve bozkırlar, tarım alanları ve kısıtlı miktarda tatlı bataklık habitatları bulunuyor. Göl ve çevresindeki tuzcul habitatlarda yer alan bitkilerde endemizm oranı yüksek; dar bir alanda sekiz endemik bitki bulunuyor, bir kuşkonmaz türü olan Asparagus lycaonicus dünyada yalnızca burada yaşıyor. Göl kuşlar açısından da son derece önemli, yedi kuş türü buraya önemli kuş ve doğa alanı statüsü kazandırıyor. Turna ve büyük cılıbıt alanda üreyen sukuşu türleri arasında. Tersakan Gölü ayrıca kış aylarında çok sayıda kuş türüne ev sahipliği yapıyor. Tuz Gölü’nde bulunan Türkiye’nin en büyük flamingo üreme kolonisi, Tersakan’ı beslenme amacıyla kullanıyor. Orta Anadolu’da sayıları yok denecek kadar azalan ince gagalı martı, alanı beslenmek için kullanan diğer bir kuş türü. Tersakan Gölü’nde alan kullanım şekillerinden önde geleni sodyum sülfat üretimi. Bununla birlikte göl çevresinde tarım, bozkır ve çayırlık alanlarda hayvancılık yapılıyor.

Tersakan Gölü (Konya)

Fotoğraf: Cüneyt Oğuztüzün

Alan tüm değerine rağmen son 20 yılda yürütülen yanlış tarım politikaları nedeniyle tehdit altında. Konya Kapalı Havzası’nda kuru tarımın yerini sulu tarıma bırakması, havzayı, barındırdığı gölleri ile birlikte yok olma noktasına getirdi. Yağış miktarının sulu tarım için yeterli olmamasından dolayı çiftçiler gerekli suyu yeraltı kuyularından temin etmeye başladı. Buna ek olarak salma sulama gibi vahşi sulama yöntemleri, havzada zaten kısıtlı bulunan suyu israf etti. Tersakan Gölü’nün de nasibini aldığı bu olumsuz tabloyu değiştirmek için kararlı adımlar atılması gerekiyor. Başlangıç olarak havzadaki ürün modeli bölgenin doğal yapısına uygun kuru tarım modeliyle değiştirilmeli, devlet teşviki bu yöne kaydırılmalı, damlama sulama gibi modern teknikler yaygınlaştırılmalı. Ayrıca havzadaki hidrolojik sistem üzerinde herhangi bir teşebbüse girişmeden önce, mutlaka havza bazında planlama yapılmalı.

Tersakan Gölü özellikle yağışlı dönemlerde su tutmaya devam ediyor. Göl ve çevresindeki doğal zenginlikleri görmek için ilkbahar mevsimi tercih edilebilir. Cihanbeyli ilçesinden göle ulaşmak mümkün.

Kulu Gölü

Tuz Gölü’nün kuzeybatısında yer alan göl, Ankara il sınırları içerisinde ve Kulu ilçesine beş kilometre mesafede. Alan hafif tuzlu Kulu Gölü, güneyindeki küçük tatlı su gölü ve bunların çevresindeki sulak alan ve bozkırlardan oluşuyor. Gölü besleyen temel kaynaklar Kulu Deresi ve yeraltı suları. Göl içerisinde bulunan dokuz ada sukuşları açısından önemli bir üreme alanı. Kulu doğal sit alanı, özel çevre koruma alanı, önemli kuş alanı ve önemli doğa alanı gibi statülere sahip. Bununla birlikte son 15 yılda su seviyesi günden güne azalan göl ilk kez 2006’da tamamen kurudu. Sonraki yıllarda yağışlı dönemlerde su tutmaya devam eden Kulu Gölü, yine de eski günlerinden uzak bir görüntü sergiliyor.

Alanda tatlı su ekosistemi, tuzlu su ekosistemi ve bunlarla bağlantılı ova bozkırları bulunuyor. Tatlı su gölünün kıyılarında yer yer sazlıklar var. Derelerin göl ile birleştiği yerlerde sulak çayırlar görülüyor. Alanın çevresinde kuru tarım alanları da yer alıyor.

Kulu Gölü (Konya)

Fotoğraf: Cüneyt Oğuztüzün

Kulu Gölü ile çevresi bitki ve kuş türleri açısından çok zengin. Göl geçmişte 200’ün üzerinde kuş türüne ev sahipliği yapmaktaydı, bunlar arasında nesli küresel ölçekte tehlike altında olan dikkuyruk gibi türler bulunuyordu. Toplam 18 kuş türü Kulu’ya önemli kuş alanı ve doğa alanı statüsü kazandırıyordu. Akdeniz martısı, ince gagalı martı, bataklık kırlangıcı, kaşıkçı gölde üreyen türler arasında. Göl aynı zamanda sakarca kazı gibi çok sayıda sukuşu için önemli bir kışlama alanı. Türkiye’nin nadir kuş türlerinden tarla kazı kış döneminde, kara kanatlı bataklık kırlangıcı ve dağ cılıbıtı ise göç esnasında alanı kullanan kuş türleri arasında. Göl çevresindeki bozkırlarda geçmişte toy, mezgeldek ve bağırtlak ürüyordu ama günümüzde yalnızca az miktarda bağırtlak görülüyor. Çok sayıda kuş gözlemcisinin ziyaret ettiği alan önemli cazibe merkezlerinden biri. Göl çevresindeki ıslak çayırlarda ve bozkırlarda hayvancılık yapılıyor. Yörede yer yer kuru tarım alanları da mevcut.

Sayısız özelliği ve peyzaj değerine rağmen Kulu Gölü’nü korumaya yönelik herhangi bir çaba ne yazık sarf edilmedi. Konya Kapalı Havzası’ndaki genel sorun olan yanlış ürün desenine bağlı aşırı yeraltı suyu kullanımı, su kaynakları üzerindeki plansız müdahaleler havzadaki diğer göller gibi Kulu’yu da yok olma noktasına getirdi. İlk kez 2006’da kuruyan göl üzerindeki adacıklar kara ile birleşti ve buralarda üreyen kuş türleri olumsuz etkilendi. Diğer bir önemli sorun olan yasadışı avcılık, özellikle kışın ve üreme döneminde kuş türlerini olumsuz etkiliyor.

Kulu Gölü yağışlı aylarda su tutmaya devam ediyor. Doğal güzelliklerini görmek isteyenler Ankara-Konya yolu üzerinde bulunan Kulu ilçesinden göle ulaşabilir.

Bolluk Gölü

Bolluk, Konya Kapalı Havzası’ndaki Tuz Gölü’nün uydu göllerinden biri. Konya ili Cihanbeyli ilçesinde yer alıyor. Alan aynı zamanda Bolluk’un güneyindeki küçük sığ gölleri ve bunlar arasındaki mevsimsel sulak çayırları kapsıyor. Alanda, göller arasında bulunan, nadir bitki türlerine ev sahipliği yapan sulak çayırlar ve tuzcul bozkırlar da yer alıyor. Bolluk, Tersakan Gölü gibi sodyum sülfatça zengin ve ekonomik değeri yüksek. Doğal sit alanı, özel çevre koruma bölgesi, önemli kuş alanı ve önemli doğa alanı gibi statülere sahip Bolluk Gölü, 2007 yılında tamamen kurudu.

Alan sahip olduğu farklı yaşam ortamlarından dolayı kayda değer bir bitki ve kuş zenginliğine sahip. Alanda bir glayöl türü olan Gladiolus halophilus gibi yedi endemik bitki türü var. Bunların tamamının nesli tehlike altında, bu konuda özellikle son yıllardaki kurumalardan sonra detaylı araştırmaya ihtiyaç duyuluyor.

Toplam 10 kuş türü Bolluk Gölü’nü uluslararası öneme sahip kuş ve doğa alanı haline getiriyor. Büyük cılıbıt, ince gagalı martı, Akdeniz martısı, kaşıkçı kuşu gibi türler gölün doğal yapısı bozulmadan önce alanda üremekteydi. Tuz Gölü’nde üreyen flamingolar da beslenmek için Bolluk Gölü’ne geliyordu.

Bolluk Gölü (Konya)

Fotoğraf: Cüneyt Oğuztüzün

Bir şirket 1963 yılından bu yana 200 hektarlık tuzlada sodyum sülfat ve sodyum klorür üretiyor. Alan çevresinde tarım ve tuzcul bozkırlarda küçükbaş hayvancılık yapılıyor.

Alan son 20 yıldır tedrici bir biçimde kuruyor ama 2007 yılında ilk kez tamamen kurudu. Büyüklüğü 6 bin 400 hektarı bulan sulak alanın kurumasıyla başta kuşlar hiçbir canlı burayı kullanamaz oldu. Konya Kapalı Havzası’ndaki genel sorun, diğer tüm göller gibi Bolluk’u da etkiledi. Havzadaki yanlış ürün modeli ve teşviki, vahşi sulama yöntemleri, kaçak yeraltı su kuyuları kurumanın nedenleri olarak gösterilebilir. Bolluk Gölü kurumadan önce çevredeki tarım alanlarından ve Konya Tahliye Kanalı’ndan gelen zehirli sular da bir diğer tehditti. Bolluk ve Konya Kapalı Havzası’ndaki diğer göllerin kurtarılması için yanlış tarım ve su politikaları acilen değiştirilmeli ve alandaki su kullanımı havza bazında planlama dahilinde yapılmalı.

Bolluk Gölü özellikle yağışlı aylarda bir miktar su tutuyor. İlkbaharda karların erimesiyle bir miktar su toplayan Bolluk Gölü’nde bazı kuş türlerine rastlanabiliyor. Bolluk Gölü’ne Ankara-Konya karayolu üzerinden, Cihanbeyli ve Altınekin ilçelerinden ulaşmak mümkün.