Buz Adam Ötzi | En İyi Korunmuş Homo Sapiens

[@Sevda]

5300 yıl önce ölen Ötzi'nin iyi korunmuş olan vücudu, insanın erken tarihinin yeni sırlarını ortaya koyuyor.

1991'de, Avusturya-İtalya sınırındaki Ötztal Alplerini keşfetmek isteyen bir grup yürüyüşçü, buzda yarısı buzun içine batmış bir şekilde duran kişinin mumyalanmış cesedine rastladı. Bulgu 10.530 feet yükseklikte olduğu için, grup başlangıçta kalıntıların kayıp bir dağcıya ait olduğundan şüphelendi. Olayı incelemek için gelen yerel yetkililer ise dünya savaşlarından birinde kaybedilen İtalyan bir askerin cesedi olma ihtimali üzerinde durdular.

İçinde bulunduğu buzdan cep sayesinde beyni, iç organları, penisi, kasık kılları ve gözbebeklerinden biri tamamen korunmuştu.

Sonraları ismine Ötzi diyecek oldukları cesedi inceleyen arkeologlar ise hayret verici bir gerçeği gün yüzüne çıkardılar. Radyokarbon tekniğiyle inceledikleri Ötzi 5300 yaşındaydı.

Ötzi bu andan itibaren bilim dünyasına damgasını vurdu ve antik dünyaya dair varsayımları yok etti.

Milattan Önce 4000 Yılında Yaşadı

Kemik ve doku muayenesi yapan bilim adamları Ötzi'nin milattan önce 3239-3107 arasında yaşamış olduğunu yaşının ise 45 olduğunu açıkladı. Geç Neolitik olarak adlandırılan bu dönem henüz tarım, tekerlek, matematik ve astronomi gibi icatlar bakımından önemlidir.

Buz adam Ötzi hayattayken 50 kiloydu ve 165 cm boyundaydı. Bulunduğunda ise küçülerek mumyalaşmasından dolayı 13 kiloydu. Öldüğü zaman üzerinde birkaç farklı hayvanın derisinden yapılmış kıyafetler ve yine çeşitli otlardan yapılmış pelerin vardı. Şapkası ayı kürkünden yapılmıştı ve kafasındaydı. Ayaklarında yine hayvan derisinden yapılmış olan, tüm hava koşullarına uygun, su geçirmez ayakkabılar vardı. Ayakkabılarının dış tabanı ayı derisinden iç tabanı ise geyik derisinden yapılmıştı ve arası ağaç kabuklarıyla doldurulmuştu ayrıca ayakkabının içi kuru otlarla bezenmiş haldeydi.

Yanında Taşıdığı Aletler

Matkap benzeri bir alet, çakmaktaşı, kurutulmuş mantar ve böğürtlenlerini belindeki kesesinde taşıyordu. Bunlara ek olarak yapımı henüz tamamlanmamış bir yay, taş balta ve ok uçları da yanında taşıdığı aletler arasında.

Aletlerin yapımında kullanılan malzemeler Güney Alpler bölgesinde ve İsviçre bölgesinde bulunan maddelerden yapılmış. Bu da o dönem insanlarının kültürel bir etkileşime girmiş olduğunu bir göstergesi.

Ötzi'nin kullandığı okun ucu ise sağ elini kullandığını ve çakmaktaşı konusunda çok başarılı olmadığını gösteriyor.

1991 yılında Ötzi'nin bulunan savaş aletlerinde yapılan inceleme sonucu dört ayrı insanın kanı olduğu bulundu. Bu izler Ötzi'nin aynı zamanda bir savaşçı olduğunun da kanıtı.

Kaynak
Kaynak
Kaynak
Kaynak

Yabancı kaynakların çevirisi bana aittir.

[@Sevda]

Yanında Bulunan Sağlık Kiti

Ötzi'nin kıyafetlerinin arasında bulunan bu ilaç kiti uzmanlar tarafından dünyanın bilinen en eski ilaç kiti olarak kabul ediliyor.

Bu ilaç kitinin içinde iki huş mantarı kalıntısı bulunmuştu. Anti-enflamatuar ve antibakteriyel bileşikleri içeren bu mantar Ötzi'nin bağırsak rahatsızlığının düzelmesi için birebirdi. Bağırsaklarında bulunan parazitlerin bir kısmını önemli ölçüde temizlemişti.

Zürih'li bilim adamları neolitik mumya Ötzi'nin dişleri üzerinde yaptıkları incelemeler sonucu dişlerindeki beriyodont iltihabı (çene kemiği üzerinde etkili olan bir iltihap türü), diş çürümesi ve kazayla ilişkili olarak dişlerinin uğradığı zarara yönelik ipuçlarını ortaya çıkardı. Araştırmalar bugün hâlâ oldukça yaygın olan ağız hastalıklarını ve diş yapısıyla ilgili sorunları ortaya çıkardı. Araştırmanın başkanı Prof. Frank Rühli'nin söylediğine göre, Ötzi çok ağır bir diş aşınması rahatsızlığı ile mücadele etmişti. Dişlerinde çürük lezyonlar vardı ve belki de bir kazadan dolayı ön dişlerinden birinde mekanik travma yer alıyordu.

Dişlerinde tartar da olan Ötzi kene ısırığının yol açtığı lyme (borelyoz) hastasıydı ve kenelerle amansız bir savaş içindeydi. Laktoz hassasiyeti vardı ve kamp ateşinin başında çok fazla zaman geçirdiği için akciğerleri dumandan sigara tiryakilerinin ciğerlerini andırıyordu.

Üç boyutlu bilgisayarlı tomografi rekonstrüksiyonu, Buz Adam'ın ağız içi çürüklerine önemli bir belge oluşturdu ve bu kişinin oldukça gelişmiş bir durumda olan beriyodont iltihabı ile mücadele ettiğini ortaya çıkardı. Zürih Üniversitesi Evrimsel Tıp Merkezinden diş hekimi Roger Seiler, özellikle Buz Adam'ın azı dişleri alanında, diş köküne kadar uzanan bir doku kaybı olduğunu belirledi. Ötzi'nin, dişlerini çok nadir temizlediği muhtemel ve zımpara görevi gören beslenme alışkanlığı dişlerinin temizlenme sürecinde önemli bir katkı sağladığını söyledi. Günümüzde, beriyodont iltihabı kalp damar hastalıkları ile ilişkilendirilir. Buz Adam'da damar tıkanıklığı da saptanmıştır.

Buz Adam'ın muzdarip olduğu diş çürüğünün nedeni, Neolitik Dönemde tarımla birlikte çok sık tüketilen ekmek ve tahıl püresi gibi daha fazla nişasta içeren besinler tüketmiş olmasıyla ilişkilendirilebilir. Buna ek olarak, tüketilen yiyecekler içeriğindeki kirletici ve aşındırıcı maddelerden dolayı dişleri yıpratmıştı. Kazayla ilişkili olduğu düşünülen diş yaralanmaları ve dişlerdeki diğer hasarlar ise onun zor koşullarda sürdürdüğü yaşantısına tanıklık etmekteydi. Ön dişlerinden biri medikal travma ile mücadele halindeydi ki halen dişteki renk net bir şekilde görülebilir. Ayrıca azı dişlerinden biri, muhtemelen bir tahıl lapası çiğnerken içinde denk gelen küçük bir taş parçasından dolayı uç kısmını kaybetmişti.

[@Sevda]

Ölmeden Önce Yediği Son Yemek

Buzun mükemmel koruyuculuğu sayesinde bilim adamları Ötzi'nin yediği son yemeği analiz edebildi. Midesini bulmak ise tam 20 yıl sürdü. Araştırmacılar sonunda midenin yerini buldu; akciğerlerin alt kısmının olması gerektiği yerde, kaburgalarının altındaydı. Üstelik tıka basa doluydu. Daha önce saçlarından alınan örneklerde vejetaryen olduğu düşünülen Ötzi'nin midesinden geyik ve keçi eti çıkmıştı. Bağırsaklarında yapılan incelemeyle ise hepçil olduğu oraya çıkmıştı.

Buzadam Ötzi’nin mide içeriğinde tespit edilen küçük bir sindirilmemiş bitki dokusu.

Midesinde ve bağırsaklarında yapılan incelemeye göre, mısır tahılından yapılmış lapa, geyik ve keçi eti yediğini belirledi.

Sindirilmemiş lifli bitki ve et liflerinin küçük lekeleri örnekte görülüyordu ve bulanık yağ ile çevrelenmişti. Ekip daha sonra DNA, proteinler, lipitler, metabolitler ve daha fazlasını içeren test dizisine başladı.

Lipitler ve protein analizi, Ötzi’nin Alpler’de hala yaygın olan bir keçi olan, dağ keçisinin (Capra ibex) hem kas hem de yağını yediğini gösterdi.
Ama DNA analizleri alageyiğin de (Cervus elaphus) öğünün bir parçası olduğunu gösterse de, araştırmacılar Ötzi’nin bu hayvanın hangi parçasını yediğini anlayamadı. Bir olasılık, Ötzi’nin geyiğin dalak, karaciğer veya beyin gibi bir organını tüketmiş olması. Araştırmacılar bunu belirlemenin oldukça zor olduğunu söylüyor.

[@Sevda]

Ötzi'nin Dövmeleri

Dünyanın En Eski Dövmeleri

Ötzi'nin Vücudunda Dövmelerin Bulunduğu Bölgeler

Ötzi'nin 61 ayrı dövmesi bulunuyordu. Bu dövmeler günümüzde bilinen resimli dövmeler gibi değil, çarpı işaretleri ve çizgilerden oluşuyordu. Taş devri dövmecileri Ötzi'nin cildini kesip yaralarına kömür basmıştı. Ancak Ötzi'nin ölüm sebebi bu değildi: Arkadan, omuz hizasından vurulmuştu.

Yeni bir araştırma, 5300 yıllık Buz Adam Ötzi’nin içinde yaşadığı topluluğun şaşırtıcı bir şekilde sağlık hizmetlerinde uygulanan teknikler konusunda oldukça gelişmiş olduğunu ortaya koydu.

Joshua Rapp Learn, Science dergisindeki yazısında Avrupalı bir araştırma ekibinin Buz Adam’ın yaşadığı toplum ve antik tıbbi uygulamalarla ilgili daha net bir tablo ortaya koymak adına Ötzi’nin vücuduna dağılmış dövmelerle birlikte kalıntıları arasında bulunan çeşitli şifalı otları ve ilaçları incelediğini belirtti. Geçtiğimiz günlerde Uluslarası Paleopatoloji Dergisi’nde yayınlanan bilim adamlarının bulguları, Ötzi’nin şaşırtıcı bir şekilde gelişmiş sağlık sistemine sahip bir toplulukta yaşadığını öngörmektedir.

Buz Adam’ın dövmeleri üzerine yapılan önceki çalışmalar, vücuduna işlenen çizgi ve çarpıların sadece dekoratif süs işlevinde olmadığını, aslında tedavi edici faydaları olduğu varsayımında bulunmuştur. Ancient Origins ekibinden April Holloway yazısında, kömürle işlenen küçük kesikler aracılığıyla yapılan dövmelerin, ayak ve el bilekleri, dizler ve sırtın alt kısmı da dâhil olmak üzere “insan vücudunun çalışkan bölgeleri” ile örtüştüğünü ortaya koymuştur. Bu noktalar, genellikle akupunktur tedavisiyle ilişkilendirilir ve bu durum da akupunkturun ilk kez Asya’da ortaya çıktığına inanılan tarihten iki bin yıl önce Ötzi’nin yaşadığı topluluğun bu uygulamayı bildiği ihtimalini artırmaktadır.

Carl Engelking’in Discover dergisine bildirdiğine göre, arkeologlar ilk olarak 2015 yılında Ötzi’nin vücudundaki 61 dövmenin hepsinin haritasını çıkarmıştır. Bu çalışmadan önce, araştırmacılar Buz Adam’ın dövmelerinin sayısının 59’a yakın olduğunu düşünmekteydi. Çok bantlı (multispektral) görüntü analizi sayesinde, Buz Adam’ın göğsündeki daha önce tanımlamayan bir dizi dövme açığa çıktı. Göğüs bölgesi, genellikle bağırsak bozukluklarını hedef alan akupunktur noktalarıyla ilişkilidir.

Yeni araştırma bu var olan bilgi tabanından yararlanarak Ötzi’nin dövmelerinin “önemli bir çaba gerektirdiğini ve tedavinin yararlı olup olmadığına bakılmaksızın, Buz Adam için bakım sağladığı” sonucuna vardı. Yazarlar daha da ileri giderek Ötzi’nin yaşadığı toplum, akupunkturu geliştirdiyse, bu insanların tıbbi uygulamalar bulmak arzusu— ve becerisiyle- kamçılanarak oldukça kapsamlı bir deneme yanılma sürecinden geçmiş olması gerektiğini belirtti.

Buz Adam’ın eşyaları arasında bulunan bitkiler, çalışmanın çizdiği araştırmacı ve karmaşık bir toplum algısını destekler nitelikte. Science ekibinden Rapp Learn, notlarında Ötzi’nin aletlerinin deri şeritlerine bağlanmış olan huş mantarı antibiyotik görevi görerek iltihabı yatırmış olabileceğini ve midesinde tespit edilen eğrelti otunun tenya tedavisinde kullanılmış olabileceğini belirtti. Bataklık yosunu izleriyse günümüzde kullanılan geçici bandajları andırıyor.

Ötzi’nin kullandığı gelişmiş bir dizi aletle birlikte giysilerinde açıkça görülen “bir amaca hizmet eden tasarım etmenleri” düşünüldüğünde, Bakır Çağında yaşamış topluluğun tıbbi uygulamalarındaki ustalığı vurgulamak hiç de yanlış olmaz.

Sonuç olarak yazarlar, bu araştırmada “düzenli, becerikli ve stratejik olmakla birlikte bir amaca hizmet eden tedaviye yönelik birtakım işlemlerin resmini” çizdi.

[@Sevda]

Ötzi Nasıl Öldü?

Başlarda Ötzi’nin donarak öldüğü öngörülse de daha sonra pelerinini hafifçe yırttıktan sonra sol omzuna saplanan ve hayati damarlarından birini kopartan bir ok ucunun bulunmasıyla Ötzi’nin başkaları tarafından öldürüldüğünü söylemek mümkün. ölmeden hemen önce güzel bir sofradan kalkmış olması ise cinayetin sinsice işlenmiş olabileceğine dair ipucu niteliği taşıyor. Çünkü düşmanlarından kaçan Ötzi’nin kaçma eylemini gerçekleştirirken dağ keçisi, geyik ve çeşitli tahıllar yemesi pek de mümkün gözükmüyor. Vücudunun çeşitli yerlerinde çürüklerin ve kesiklerin olması da bu ihtimali kuvvetlendiriyor.

Ötzi Nereli?

Ötzi’nin gen haritasının %96’sını tamamlayan uzmanlar, Ötzi’nin saç ve göz renginin kahverengi olduğunu ve bulunduğu yerde yaşayan insanlarla gen haritasının pek de uyuşmadığını ortaya koydu. Genlerinin ortadoğuya daha yakın olduğu da son araştırmalarla ortaya çıktı.

Ayrıca buz adam Ötzi’nin hâlâ yaşayan akrabaları olup olmadığı da araştırılan konular arasında önceliğini sürdürüyor.

Peki Nasıl Görünüyordu?

Bilim adamları Ötzi ile beraber bulunan kıyafetler ve Ötzi üzerinde yaptıkları detaylı ve ince araştırmalardan sonra sonunda Ötzi'nin hayattayken nasıl göründüğü hakkında bir karara vardılar. Ötzi hayattayken muhtemelen böyle gözüküyordu.

[@Tura]

Yakışıklı adammış.
Konu ilginç, teşekkürler Sevda.

[@Tntcool]

3200 metre yükseklikte bulunmuş Ötzi, o kadar yüksekte ne işi vardı acaba ?..

Çok güzel bir konuydu Sevda, eline sağlık...

CEPTEN GÖNDERİLDİ

[@Lawrance]

Ötzi bambaşka bir hikayedir, yıllar önce karşıma çıktığında çok şaşırmıştım.

Teşekkürler Sevda (:

www.youtube.com/watch?v=O3HWU0ehUcc

[@Canan]

Konuyu akşamüstü dinlenme esnasında okudum. Çok ilginç geldi.


Ötzi'nin yiyip içtiğini, kullandığı eşyalarını, giyimini kuşamını, maruz kaldığı hastalıklarını, dişlerini, kısacası, ölüm sebebine kadar araştırma neticesinde tesbit edilmesi, Buz adamın, buzun koruyuculuğu sayesinde mumyalandığı kadar ilginç ve hayret uyandırıcı.


Konu ve emeklerin için teşekkürler Sevdacığım
***
Videoyu da izledim. Sana da teşekkürler Lawrance

[@Gülümsün]

Çok ilginç ve güzel bir konu.
Ellerine sağlık Sevda.