Yanık Türleri ve Tedavi Yöntemleri

[@Canan]

Yanık Türleri ve Tedavi Yöntemleri

Yanık insan yaşamı boyunca en az bir/bir kaç kere başına gelen yaralanma durumudur. Ciddi bir olaydır ve uygun tedavi edilmediği takdirde ölüm veya sekellerle (işlev veya doku bozukluğu) sonlanabilir. Estetik Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Hüseyin Borman "Yanık sonrası oluşan her türlü şekil bozukluğu tamamıyla düzeltilmekte ya da en azından eski durumuna göre çok daha iyi bir hale getirilmektedir." diyor.

Peki 1. dereceden ve 2. dereceden yanık nedir? Yanık çeşitleri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Isı, elektrik, kimyasal maddeler ve radyasyon gibi etkiler sonucunda deride ve diğer derin vücut dokularında meydana gelen hasarlar yanık olarak tanımlanmaktadırlar. Tıbbi olarak da yanık, derinin yüksek ısı ile canlılığını yitirmesidir.

Yanıklar ev ortamında sıcak su, sıcak yağ, sıcak süt veya buhar teması sonucu, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluşmaktadır. Isı, elektrik, ışın, sürtünme ve donma sonucu oluşan yanıklar fiziksel, asit ve alkali maddeler ile oluşan yanıklar kimyasaldır.

YANIK ÇEŞİTLERİ

Birinci derece yanıklar (epidermal yanık)

Birinci derece yanık, yüzeyseldir. Derinin epidermis denilen en üst tabakasını etkilerler. Ödem oluşabilir ve genellikle deride bül dediğimiz su toplanması söz konusu olmaz. Yara kırmızı, kuru ve acı vericidir. Kısa sürede iz bırakmadan iyileşir. Güneş yanıkları bu sınıfa girer.

İkinci derece yanıklar

İkinci derece yanıklar, derinin derin tabakası olan dermisin bir kısmını da etkiler. Daha çok sıcak suyla haşlanma, alevle veya sıcak cisimle temasla oluşan yanıklardır. Doku hasarı 1. Derece yanıklardan fazladır, çok ağrılı, iltihaplanmaya açık yanıklardır. Pansumanlarla 2-3 haftada iyileşir. Kimi zaman cerrahi tedavi yöntemlerine başvurulabilir.

Üçüncü derece yanıklar

Üçüncü derece yanıklar, derinin tamamını (tüm katmanlarını) etkileyen yanıklardır. Deride ağrı duyusu kaybolmuş yanık bölgenin rengi pembe-kırmızıdan kahverengi ve beyazımsı, sarımsı renge dönmüştür. Kendiliğinden iyileşmezler. Cerrahi müdahale ve iyi bakım gerektiren yaralanmalardır. Enfeksiyon, ödem ihtimali çok yüksektir. İyileşmesi çok uzun sürer ve iz kalır.

YANIK TEDAVİSİ NASIL OLUR?

1. derece yanıklarlarda derinin en üst tabakasında hasarlanma vardır. Güneş yanıkları bu tarz yanıktır. Derinin soğutulması, topikal anestezik ilaçlar nemlendirci ve yağlı kremler tedavide kullanılabilir. Yanık bölgesindeki deri 1-2 hafta içinde yüzeyel olarak dökülür.

2. derece yanıklarda deri üst tabakası tamamen yanmıştır. İyileşme deri alt tabakasındaki yağ bezleri, ter bezleri ve kıl köklerinden hücrelerin çoğalmasıyla oluşur. İyileşmeyi sağlayan deri eklerindeki kayıp miktarına göre 2. derece yanıklar yüzeyel ve derin olarak iki alt sınıfa ayrılır. Yüzeyel 2. derece yanıkta iz kalmaz ancak derin 2. derece yanık iz bırakarak iyileşir. Yanık bölgesindeki su dolu kabarcıklar korunmaya çalışılmalıdır. Uygun pansumanlar ile takip edilir. İyileşme süresi yüzyel yanıklarda 1 hafta ile 10 gün arasındadır. Derin 2. derece yanıklarda ise iyileşme 2-3 hafta arasındadır.

3. derece yanıklarda deriyi yenileyecek deri ekleri kalmamıştır. İyleşme yanık kenarlarından gelişen deri ile oluşur ve rahatsız edecek yara izi gelişir. Kötü yara iyileşmesini önlemek için yanık bölgesine deri nakli yapılabilir. Küçük alanlar pansumanlarla iz bırakarak iyileşirken büyük alanların iyileşmesi çok zaman alır ve bu süre içinde enfeksiyon gelişirse hayati tehlike oluşabilir. Eklem ve boyun bölgesindeki yanılar eklem ve boyun hareketlerinin kısıtlanmasına neden olabilir. Deri nakli iyileşmeyi hızlandırır ve fonksiyon kaybı gelişmesini önler. Deri nakli yapılan alanlarda iz daha az gelişir.

2. derece ve 3. derece yanıkların tedavisi yanık uzmanı tarafından yapılmalıdır ve kapalı pansumanlar ile takip edilmelidir.

UZMAN İSİM YANITLIYOR: TEDAVİ NASIL YAPILMALIDIR?

Yanık çok kötü sonuçlara yol açan bir yaralanma türüdür. Sonuçları, görsel açıdan oldukça rahatsızlık verici ve fonksiyonel anlamda sakat bırakıcı niteliktedir. Bu bir kader değildir! Kişinin kendi dokuları kullanılarak yanık izleri azaltılabilmekte ve hareket serbestisi sağlanabilmektedir. Yanık sonrası oluşan her türlü şekil bozukluğu tamamıyla düzeltilmekte ya da en azından eski durumuna göre çok daha iyi bir hale getirilmektedir. Bu uzun olabilecek bir süreçtir ve kişilerin topluma kazandırılması için sabırla en erken zamanda plastik cerrahi ameliyatlarına başlanması gerekmektedir.

Estetik Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Hüseyin Borman cevapladı.

“Her türlü yanıkta, olay yerinde ilk yapılması gereken kazazedenin yakıcı ajandan uzaklaştırılarak yanmanın sonlandırılmasıdır” diyen Keskin, yanıklara ilk müdahalenin nasıl olması gerektiğini şöyle anlattı: “Haşlanma yanıklarında yanan bölge akan çeşme suyu altında 10-20 dakika tutularak yanma süreci durdurulur. Islanan tüm kıyafetler çıkarılır. Alev yanıklarında kişi kaza yerinden uzaklaştırılır, açık havaya çıkarılır, nefes alması sağlanır. Yanık yarasına olay yerinde hiçbir ilaç veya madde sürülmez, yara temiz bir örtü ile sarılarak en yakın acil birime ulaştırılır. Gelişebilecek ödem nedeniyle yanık bölgesine yakın yüzük, bilezik, kolye benzeri takılar çıkarılmalıdır.”

Neler yapılmalı-Neler yapılmamalı

-Güneş yanığı gibi yüzeyel yanıklar ne sürerseniz sürün kendi kendine iyileşecek yanıklardır. Yüzeyel yanıklar için diş macunu ve yoğurt gibi maddelerin faydası veya zararı yoktur. Derin yanıklarda ise bu maddeler son derece zararlı sonuçlar doğurabilir.

-Kendi kendine 10 gün içinde iyileşecek olan yüzeyel yanıklarda amaç bu süreci en ağrısız ve konforlu tamamlamaktır. Bunun için yanık bölgesinin yağlı pomatlar ile örtülmesi yeterli olacaktır.

-Ağrıyı gidermek için yanık bölgesine lokal anestetik içeren pomat veya kremlerin sürülmesi son derece tehlikelidir. Bu maddelerin, bütünlüğü bozulmuş deriden emilimleri kontrolsüz olacağından, başta kalp ve dolaşım sistemi üzerinde olumsuz sonuçlara neden olabilirler. Yanık pansumanı yapıldığında hastanın ağrısı azalacaktır.

-Ağızdan antibiyotik hap kullanımına ezbere başlanmamalıdır. İltihap bulgusu olmadan antibiyotik kullanmak hem gereksiz hem de zararlıdır.

-Evde meydana gelen küçük haşlanma yanıklarında musluk suyu ile soğutma yaptıktan sonra topikal krem veya pomadlar ile kapalı pansuman yapmak yeterli olacaktır. Bu ajanlar derinin kuruması ve gerilmesi nedeniyle olan yangıyı ve ağrı hissini azaltacaktır. Hastaya analjezik verilebilir.
Yanık izi geçer mi?

Yanık eğer derin ise yanık izi kalacaktır. Aynı şekilde yanık yüzeyel ise iz kalmadan iyileşecektir. Derin bir yanığı iz bırakmadan iyileştirmek mümkün değildir. Fakat derin yanıklar eğer uygun tedavi edilmezler ise kabararak ve büzülerek iyileşebilirler. Bunu engellemek mümkündür. El ve boyun gibi katlantılı yerlerde pozisyon verici ateller kullanılmalıdır. Diğer bölgelerde ise silikon içerikli pomatlar ve tabakalar iyileşen yanık bölgesinin kabarmasını engeller.

Küçük ev yanıklarında ise iyileşme süreci boyunca ve takibinde güneş ışınlarından korunmalı ve yüksek faktörlü güneş koruyucu kremler kullanılmalıdır. Bu sayede iyileşen cilt ile çevre cilt arasında ton farkı gelişmesi engellenebilir. Mutlaka cilt nemlendiricili kremler ile desteklenmelidir.