Anılarda Antalya | erkangurkan

[@erkangurkan]

Değerli arkadaşlar,

Forumda, Antalya ili ile ilgili o kadar çok konu var ki, hepsi de birbirinden güzel ve doludolu. Konuları başlatan değerli arkadaşların herbirini bu olağan üstü çalışmalarından dolayı tebrik ediyorum.

Açtığım bu konudaysa, bugüne kadar paylaşılanlardan farklı olarak, memleketimin, şahsen yaşadığım bilinmeyen yönleriyle eski ve yeni Antalya'yı kıyaslamaya çalışacağım.

Yıl 1830, Antalya'nın bilinen en eski fotoğrafı

Bu fotoğrafta, bugüne kadar tarih kitaplarından okuduğumuz, eski Antalya'nın yerleşimi ile ilgili bazı önemli özelliklerini görebiliyoruz, ana karadan gelebilecek tehlikelere karşı şehri korumak amacıyla inşa edilmiş Dış Kale, fotoğrafta arka planda burçlarında dalgalanan sancak bayraklarıyla net olarak görülüyor.

Dış Kale 1907

Selekler çarşısının doğu yakasında bulunan, altında ne olduğu hakkında hiçbir bilgi sahibi olmaksızın, günümüzde binlerce Antalyalı'nın hergün üzerinden geçtiği Kadın Yar'ı köprüsünden başlayarak şehri çevreleyen ve Kara Alioğlu parkındaki Hıdırlık Kulesi'ne kadar uzanan dış kalenin dört kapısı vardı, yüksek surlarla korunan, Kaleiçi'nde yaşayan halkın, kale dışına çıkması kontrollü olarak bu kapılardan yapılırdı. Bunlardan kalekapısı, saat kulesinin bulunduğu yerdir, kale dışında tarlalarda çalışan halkın kullandığı kapıdır, ayrıca bu kapı, diğer şehirlerden mal alıp satmak için gelen tüccarların da kullandığı kapı idi.

İkinci kapı Üçkapılar (hadrianus). Bu kapı kıral kapısı olarak bilinir, alt sınıf bu kapıyı kullanamazdı, üçüncü kapı yenikapı dır. Burası, genellikle şehrin güney yakasında yaşayan halkın kullandığı kapıdır. Dördüncü kapı Hıdırlık Kapısı, hıdırlık kulesinin bulunduğu yerdir. Burayı, şehri koruyan askerler, kale dışında eğitim yapmak amacı ile kullanırdı.

Şehrim hakkında bütün bunları anlatmak ve paylaşmak güzel de, geriye ne kalmış?

İnanın, ellibeş yıl öncesine kadar bu anlatmaya çalıştığım, dışkale surlarının yüzde altmışı yaşam savaşı veriyordu, sahipsiz kaldı talan edildi, birileri parselledi o dilberim tarihi surları yıktılar yerine, beton binalar yaptılar, Kadın Yar'ının hemen yanındaki sekiz, on katlı binalar, Ziraat Bankası ve yanındaki bina (eskiden Türk Ticaret Bankasıydı) onun yanında konuk işhanı, mc donalds ın binası, yenikapıdaki eyilik soğuk hava deposu, kültür sineması bunlardan birkaçı, oysa sahip çıkılabilinir restore edile bilinirdi. Daha önce, Sayın Lale'nin Kaleiçi - Antalya konusunda belirttiğim gibi, benim talisiz yörem !

Kadın Yar'ı 1915





Kale Kapısı 1927




Kale Kapısı 1930




Üçkapılar 1922

Biraz da İçkale den bahsetmek istiyorum;

Antalya - Kaleiçi'ndeki İçkale, şehri denizden gelebilecek tehlikelere karşı korumak amacıyla inşa edilmiştir, yani korsan gemilerine karşı, eklediğim fotoğraflarda, özellikle de yat limanı çevresinde iç kaleyi rahatlıkla seçebilirsiniz, içkale, dışkale ye göre daha şanslı diyebiliriz, çünkü, çok uzun yıllar önce korumaya alındı, tamamı olmasa da, büyük bir bölümü restore edildi, yaşatılmaya çalışıldı, bir yer hariç.

Şimdi sıkı durun, size öyle bir bilgi vereceğim ki, bu foruma üye olan, belki yüzlerce Antalyalı hemşehrim var, lakin, hiçbirinin bu konuda bilgi sahibi olmadığından eminim, ama ben onları suçlamıyorum çünkü, bu konuda bilgi edinebilmek için kaynak yok, akla şu soru gelebilir, peki ben nereden biliyorum, ben bugün altmışyedi yaşındayım, çocukluğumda, ele avuca sığmaz, haylazve herşeyi merak eder, her deliğe girer çıkardım, sanıyorum anlamışsınızdır.

Konuya gelince, Antalya Cumhuriyet meydanındaki Tophane çay bahçesini herkes bilir, bir ucundan öbür ucuna yüz metreden daha fazla büyük ve geniş bir alandır, hergün binlerce insan, bu çay bahçesinde oturur, Kaleiçi ve Yat Limanı'nı yukarıdan seyrederek çayını yudumlar, çok keyif verici bir manzarası vardır.

Peki, bu çay bahçesi Tophane adını nereden almıştır? Soru bu, çünkü, bu çay bahçesinin altında yüzlerce metre giden tüneller ve dehlizler vardır, abartmıyorum, bir tabur askerin günlük yaşamında her türlü ihtiyacını karşılayacak kadar büyük, burada, yat limanına ve açık denize bakan, kemerli bölmeler vardır, bu bölmelerin her birinde uzun menzilli top namluları, denizden gelebilecek korsan gemilerine karşı şehri savunmak için hazırdırlar, zamanla çürümüş ve büyük bir bölümü toprak altında kalmış top namlularını küçük olduğum için, kaldırmakta zorlandığım top güllelerini görebilme zevkini yaşadım.

Altmış yıl sonra, bu forumda paylaşırken aynı zevki tekrar yaşıyorum, ancak, bu buruk bir zevk, çünkü, aşağıdan yat limanından bakarsanız, doğal bitki örtüsü nedeniyle, burayı fark edemezsiniz, çok dik ve yüksek bir falez olduğundan, aşağıdan tırmanmak mümkün değil, şimdiki halini bilmiyorum ama 1984 yılında birgün Cumhuriyet Meydanı'ndan, yat limanına inerken, çocukken benim girdiğim deliğin olduğu yerde bir restoran vardı, şaşırmıştım, böylesine değerli, bir tarihi eserin içinde restoranın ne işi vardı, o gün değil ama birkaç gün sonrası duramadım, akşam yemeği için o restorana gittim, ne gördüm dersiniz, ilk iki bölümü restoran yapmışlar, girişte geniş bir cephe yaratmak için yıktıkları kale duvarının o kocaman kayalarıyla da, o deryanın diğer bölümlerini yok sayarcasına kapatmışlar ve böylelikle, o dilberim tarih yok olmaya mahkum edilmiş.

Mermerli 1910





Liman 1910





İçkale Kitabe 1925






İçkale 1971

[@Türkü]

Antalya ilimizin eski fotoğraflarını ilk kez görmüş oldum. Teşekkürler.

[@AFiLi]

Emeğinize sağlık güzel bir derleme olmuş

[@Insanlikarayan]

Güzel bir konu.

Zira Antalya dedikce, hep su sira sira dizilmis sosisler ilk olarak akla gelir.

Halbuki Türkiyemizin Tarihsel cok hikayesi vardir.

Bu zenginligi yüzünden, Turist sektöründe sevilir.

Maalesef, bir zamanlarda Ispanyada olan Turist saldirilari yüzünden, Tabiati betonlastirip bozmuslardi.

Daha fazla para kiracaklarina, tabiat kirliligi yüzünden, bu sefer Turistler, sirtini cevirip, men etmeye baslamislardi.

Bir zamanlar, su degerli sahillerde, sahil boyunca siringalar yüzündende artik denize girilmemek durumunda.

Bu haberi, yerlisinden almis durumdayim. (Ispanyoldan)

[@Banemin]

Sevgili erkangurkan,

sizin yaşadıklarınızdan dökülen bu satırları yine keyifle okudum. Yaşayan tarih gibisiniz ve bizimle paylaşarak bu değerli bilgilerin bize de geçmesini sağlıyorsunuz.

Tophane çay bahçesi, altındaki dehlizler, içinde bulunan eski toplar ve mermileri... Sahip çıkamadığımız ve yok ettiğimiz bir çok değerimiz gibi onlarında yok edilmesi... Bazen öğrenmek ve bilmek acıtır insanı ya bunlarda acıtıyor.

Ne mutlu ki size, siz yaşamış, görmüşsünüz. Ne mutlu bize ki göremesek bile sizin anlatımınızdan öğreniyoruz. Ve ne kadar kötü ki gelecek nesiller bunlardan bihaber olacak...

Sanırım bu konunun da devamı gelecek ve ben yine bekleyeceğim okumak için.

Teşekkürler erkangurkan...

[@Kardelen26]

Teşekkürler Erkan bey, sayenizde Antalya'nın eski fotoğraflarınıda gördük

[@C.Doğan]

Belgesel tadında yazı ve fotoğraflar. Antalya'nın tarihini sizin sayenizde öğrendik. Emekleriniz ve paylaşım için teşekkürler Erkan bey.

[@LaLe]

Antalya'nın tanımadığım yönleriyle bu güzel anlatımını zevkle ve sindire sindire okudum, teşekkürler erkangürkan.

Daha geçen Pazar arkadaşlarımla Tophane Çay Bahçesinde otururken, orasının acaba kaç yıldan beri varolduğunu konuştuk. Sonuçta yaşım kadar olması lazım dedim, kendimi bildim bileli var orası Daha sonrasında da Konyaaltı'na doğru yürüyüş yaptık ve yazıda bahsi geçen Kadın Yar'ının fotoğrafını çektim. Sizin eklediğiniz eski fotoğrafla karşılaştırınca, sol taraftaki restorant ne kadar da sırıtıyor.

Bir de bu Kadın Yar'ına neden bu isim verildiğine dair bir hikaye var dime?

Kadın Yar'ı 1915

Ve...



Kadın Yar'ı 2012

[@erkangurkan]

Orjinal Mesaj Sahibi LaLe

Antalya'nın tanımadığım yönleriyle bu güzel anlatımını zevkle ve sindire sindire okudum, teşekkürler erkangürkan.

Daha geçen Pazar arkadaşlarımla Tophane Çay Bahçesinde otururken, orasının acaba kaç yıldan beri varolduğunu konuştuk. Sonuçta yaşım kadar olması lazım dedim, kendimi bildim bileli var orası Daha sonrasında da Konyaaltı'na doğru yürüyüş yaptık ve yazıda bahsi geçen Kadın Yar'ının fotoğrafını çektim. Sizin eklediğiniz eski fotoğrafala karşılaştırınca, sol taraftaki restorant ne kadar da sırıtıyor.

Bir de bu Kadın Yar'ına neden bu isim verildiğine dair bir hikaye var dime?

sayın lale,
öncelikle senin fotoğrafındaki restourant falan değil gemi güvertesi gibi birşey !
ve benimkinde bir de küçük şelale var !

- ve tabii ki kadın yar'ı nın hikayesine de sıra gelecek !

[@erkangurkan]

Liman - 1910

Bu fotoğraf 1910 yılında çekilmiş. Antalya limanına o günden günümüze bir göz atalım.

Karşı kıyıda denizin hemen önündeki uzun uzadıya görülen bina Gümrük Binasıydı. 1960 ların sonlarında yıkıldı ve daha sonra Kale İçi Yat Limanı islah çalışmalarıyla günümüzde burası Anfi Tiyatro, yürüyüş parkurları süs havuzları ve cafelere dönüştü. Arka plandaki beş katlı büyük bina un fabrikası idi. O yıllarda Antalya’da bugün Mezbaha olarak bilinen yerde küçük bir elektik fabrikası vardı. Burası şehrin içinden gelen derya sularla çalışır ve Antalya’nın resmi dairelerine, bir de o yıllarda lüks sayılan bazı mahallelerine yetecek kadar elektrik üretirdi. Bu nedenle limandaki un fabrikası da, Falezlerin üstünden 35 metreden düşen su ile, diğer birçok fabrika gibi su enerjisi ile çalışırdı. Görevini tamamlayan bu su kütlesi daha sonra denize dökülürdü. Fotoğrafta bunu da görebiliyoruz. Bu fabrika 1950 li yıllarda bir yangın felaketi ile faaliyetini durdurdu. Fabrikadaki herşey kül olmuştu, ama koskoca taş yapı dimdik ayaktaydı. İslah çalışmaları kapsamında yıktılar. Günümüzde bu fabrikanın yeri otopark olarak karşımıza çıkmaktadır. Oysa, bir yapı uzmanı olarak görüşüm, restorasyon yapılabilinir günümüze taşınabilirdi.

Denizin hemen kenarında kayaların üzerindeki yapı günümüzde Club 29 olarak bilinen yer. O yllarda Gazhane olarak bilinirdi. Limana gelen gemilerin petrol ihtiyacının karşılandığı yer. Falezlerin üstündeki dört katlı büyük bina, Antalya PTT Bölge Müdürlüğüydü. Günümüzde Güllük Caddesindeki tesisler yapılıncaya kadar, Antalya’da ki tek postane burasıydı. Fotoğrafta görülen, denizin ortasındaki kale kalıntısı, sağ alt köşede görülen mermerli kalesinin bir uzantısıdır. Akdenizin azgın dalgaları zaman içinde onları ayırmış, günümüzde Yat Limanı mendireklerinin yapılmasından sonra bile buranın limanın içinde kaldığı ve artık güclü dalgalarla boğuşmak durumunda olmadığı halde neden yok edildiğini anlamakta zorlanıyorum.

Mermerli Kalesi, park ve çay bahçesine dönüşmeden önce, dış ülkelere ihraç edilmek için Toros dağlarından çıkartılan işlenmemiş krom madeninin depolama yeri olarak kullanılırdı. Kaleiçi sokaklarının darlığı nedeniyle, üç, dört tonluk kamyonlarla getirilen maden buraya boşaltılırdı. Hoş, o yıllarda Türkiye’de büyük tonajlı araçlar da yoktu. Mermerli Kalesinden aşağıda limana kadar uzanan, takriben birbuçuk metre genişliğinde eski saç ve demirlerden yapılmış bir konsriksiyon oluk vardı. Aşağıda limanda mavnalar bu oluğun altında demirler, yukarıdan atılan krom madeniyle yüklerini alırlar ve o iki iri yapılı kürekçiyle yüklerini boşaltmak için açık denizde demirleyen gemiye doğru yol alırlardı. Arkasından diğer mavna oluğun altına yanaşır yüklenmeye başlanırdı. Bir gemi geldiği zaman bu çalışma durmadan günlerce bazen haftalarca devam ederdi, 1960 lı yıllarda Antalya Kepezaltındaki Türk, Fransız işbirliğiyle yapılan Ferrokrom fabrikasının faaliyete geçmesiyle bu serüven de sona erdi.

Liman Yolu - 1954

Liman ve Tophane - 1965






Liman - 1882